Tố cáo tham nhũng được thưởng 3,5 tỷ, nhưng ai dám?

Theo thông tư liên tịch quy định, khen thưởng cá nhân có thành tích xuất sắc trong việc tố cáo tham nhũng của Thanh tra Chính phủ và Bộ Nội vụ (có hiệu lực từ đầu tháng 5 vừa qua), nếu cá nhân tố cáo tham nhũng giúp thu hồi được cho Nhà nước số tiền, tài sản có giá trị trên 600 lần mức lương cơ sở thì được xét thưởng vượt mức quy định, nhưng không vượt quá 10% số tiền, giá trị tài sản đã thu hồi được và không vượt quá 3 nghìn lần mức lương cơ sở.

Cụ thể, mức thưởng tối đa lên tới 3,45 tỉ đồng. Tuy nhiên, nhiều ĐBQH e ngại: Dù mức thưởng lớn nhưng vẫn sẽ hiếm người dám tố cáo tham nhũng.

ĐB Nguyễn Thái Học (Trưởng Ban Nội chính tỉnh Phú Yên):

Lo bị trả thù

Khi Ban Nội chính tiếp nhận đơn tố cáo, trên cơ sở những thông tin mà người tố cáo cung cấp, Ban Nội chính sẽ tiến hành thẩm tra xác minh bước đầu. Nếu xác định đơn tố cáo đó có cơ sở thì theo quy chế phối hợp giữa Ban Nội chính và Đảng ủy Công an tỉnh, Ban sẽ đề nghị Đảng ủy Công an tỉnh chỉ đạo các đơn vị chức năng phối hợp cùng tiến hành xem xét, thụ lý và giải quyết đơn.

Đối với những đơn nặc danh nếu không có cơ sở, không có thông tin cụ thể sẽ không xem xét theo quy định. Nhưng nếu đơn nặc danh nêu cụ thể về con người, về danh tính, nặc danh nhưng thông tin vẫn có cơ sở để xem xét thì sẽ tiến hành xem xét xác minh bước đầu.

Liên quan đến việc khen thưởng cho người tố cáo tham nhũng, tỉnh Phú Yên cũng đã có cơ chế thưởng cho người tố cáo tham nhũng. Theo quy định của tỉnh, mức thưởng cho người tố cáo tham nhũng không quá 10 triệu đồng. Và chúng tôi đã thưởng một vài trường hợp để khuyến khích, động viên.

Trước đây, chúng ta thường tổ chức hội nghị tuyên dương những điển hình chống tham nhũng. Nhưng tôi nghĩ việc này cũng cần được xem xét một cách thận trọng. Bởi nếu chúng ta tổ chức hội nghị tuyên dương người tố cáo mà thông tin công khai, rộng rãi thì nhiều trường hợp sẽ không đảm bảo an toàn cho người tố cáo, bản thân họ cũng sợ bị ảnh hưởng. Tôi cho rằng, cơ chế bảo vệ cho người tố cáo tham nhũng là một nội dung rất quan trọng. Vì thực ra người tố cáo tham nhũng không phải vì tiền, vì thưởng vật chất, mà cái chính là do bức xúc trước hành vi tham nhũng chưa được xem xét, xử lý nên mới tố cáo.

Vấn đề đặt ra là cơ chế nào bảo vệ người tố cáo. Mặc dù đã có những quy định trong luật nhưng cần cụ thể hóa những quy định đó bằng những việc, những hành động cụ thể. Cơ chế bảo vệ này ở nước ta còn chưa chặt chẽ nên người ta còn lo lắng khi tố cáo sẽ bị trù dập, bị trả thù.

ĐB Đỗ Văn Đương (Thường trực Ủy ban Tư pháp):

E ngại “chờ được vạ thì má đã sưng”

Tôi nghĩ với tố cáo tham nhũng thì có cơ sở để bảo vệ, vì chỉ cần có hành vi trù dập thôi chúng ta có thể xác minh ngay để xem đó là ai. Thông thường chỉ người có tật mới giật mình, cho nên chắc chắn người trù dập đó không nằm ngoài đối tượng tham nhũng bị tố cáo. Khi đó cần tìm ra và xử lý ngay những người có hành vi trù dập người đứng ra tố cáo. Đó là cách tấn công để bảo vệ, chứ không phải “thủ thân”, tức là chỉ bảo vệ xung quanh người tố cáo tham nhũng vì không thể nắm tay người ta cả ngày được, phải đánh ngay vào “đầu não”. Những người bị tố cáo tham nhũng chắc chắn là những người có hành vi trù dập, nếu xử lý nghiêm thì đó là cơ chế hiệu quả nhất. Trong nhiều trường hợp, chưa biết nhận được mấy đồng tiền thưởng, nhưng có khi “chờ được vạ thì má đã sưng”, nên người ta thường e ngại ở chỗ đó.

Thông thường đơn tố cáo tham nhũng đều là đơn nặc danh, không rõ danh tính, địa chỉ người tố cáo. Nhiều khi người ta rất bức xúc, muốn cầm bút viết đơn tố cáo nhưng họ biết chắc sẽ bị trù dập hoặc trả thù nên họ thường không đứng tên, mà trong luật của chúng ta lại quy định đơn nặc danh thì không có cơ sở để xác minh. Cho nên, theo tôi cần sửa lại quy định về giải quyết các khiếu nại, tố cáo nặc danh, còn cái gì cũng bắt rõ ràng, minh bạch thì người ta lại sợ bị trả thù.

ĐB Nguyễn Đình Quyền (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp):

Quy trách nhiệm đơn vị tiếp nhận tố cáo

Bên cạnh thưởng tiền thì quan trọng hơn là bảo đảm an toàn, bảo vệ bí mật người tố cáo là nhân chứng của vụ tham nhũng đó. Theo tôi, cần phải có cơ chế hữu hiệu hơn trong việc bảo vệ người tố cáo tham nhũng. Trên thực tế, những người tố cáo tham nhũng đã bị trù dập. Người ta tố cáo tham nhũng không phải vì tiền mà vì đất nước và đã vì đất nước thì phải bảo vệ họ. Số tiền thưởng không là gì so với bảo vệ an toàn cuộc sống, tính mạng của người tố cáo tham nhũng và gia đình họ.

Chúng ta thưởng cao như thế và cũng đã có cơ chế bảo vệ người tố cáo chống tham nhũng nhưng số người dám tố cáo không nhiều là do cơ chế chưa đủ mạnh, do kinh nghiệm của chúng ta về vấn đề này chưa nhiều. Thứ hai là do chúng ta vừa bảo vệ nhân chứng, bảo vệ người tố cáo vừa rút kinh nghiệm nên cơ chế khiến người ta chưa yên tâm.

Theo tôi không nên quy định quá nhiều đầu mối tiếp cận người tố cáo tham nhũng. Vì càng nhiều đầu mối người tố cáo càng cảm thấy bất an rằng thông tin có thể bị rò rỉ ra bên ngoài. Khi đó, không những bản thân sức khỏe, tính mạng của họ bị đe dọa mà gia đình của họ cũng có thể bị đe dọa. Nên thu hẹp cơ quan tiếp nhận thông tin, đồng thời quy định chặt chẽ trách nhiệm của các cơ quan đó trong việc bảo vệ thông tin người tố cáo chống tham nhũng. Tốt nhất là giao cho công an và quy trách nhiệm cho công an trong việc bảo vệ người tố cáo tham nhũng vì lực lượng công an hoàn toàn có đủ năng lực, nghiệp vụ chuyên môn, khả năng trong việc bảo vệ người tố cáo tham nhũng.

Bên cạnh đó, phải quy trách nhiệm cho cơ quan tiếp nhận đơn tố cáo tham nhũng. Anh nhận được thì anh phải giữ, nếu anh để lọt thông tin ra ngoài thì phải chịu trách nhiệm.

ĐB Nguyễn Sỹ Cương (Thường trực Ủy ban Pháp luật):

Cơ chế bảo vệ người tố cáo còn lỏng lẻo

Đáng ra cơ chế bảo vệ phải hết sức chặt chẽ, phải có chế độ theo sát, bảo vệ người tố cáo tham nhũng không chỉ với cá nhân họ mà cần bảo vệ cả gia đình họ.

Với người tố cáo khi vừa tố cáo xong là lúc phải có cơ chế bảo vệ ngay, đừng chờ đến lúc xác định có tham nhũng rồi mới tiến hành bảo vệ họ, khi đó có thể đã muộn rồi. Trong đó nhiều trường hợp đối tượng bị tố cáo tìm cách “diệt khẩu” ngay từ đầu, đó là mối đe dọa rất nguy hiểm đối với người tố cáo. Nói chung, ít người dám tố cáo vì người ta sợ, người ta muốn yên thân, nên dù biết rất rõ có tham vọng nhưng họ vẫn không dám lên tiếng.

Có một tình trạng đáng buồn ở nước ta là đơn thư tố cáo rất nhiều nhưng việc xem xét không bao giờ đến nơi đến chốn, nhất là ở các địa phương. Đó là lý do vì sao đơn thư dồn hết lên Trung ương. Khi một người khiếu nại, tố cáo việc gì đó, họ mong từng ngày, từng giờ đơn thư của mình được giải quyết, nhưng chờ mãi không thấy hồi âm gì cả nên họ rất bức xúc, việc đó cũng phần nào khiến họ chùn bước.

Đặc biệt, đến nay chúng ta vẫn chưa có biện pháp xử lý những người vi phạm về thời gian giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo ở các cấp nói chung, đặc biệt ở cấp chính quyền địa phương. Luật quy định nếu nhận được đơn đó thì trong bao nhiêu ngày phải hồi âm, thụ lý và giải quyết, ra thông báo nhưng nhiều cơ quan cứ nhận đơn rồi để đó, không ai xem xét và không ai bị xử lý. Từ trước đến nay tôi chưa thấy ai bị xử lý vì không giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo.

"Cơ chế bảo vệ người tố cáo tham nhũng ở nước ta còn là vấn đề nan giải nên phải tiếp tục nghiên cứu cho kỹ. Ở một số nước làm rất tốt việc này, ví dụ có vụ án nhân chứng cực kỳ quan trọng, thiếu thì vụ án bế tắc nên người ta phải bố trí nơi ở hàng tháng trời cho đến khi nào kết thúc vụ án. Việt Nam chưa có điều kiện đó nên khiến người dân chưa yên tâm. Ví dụ, vụ thầy Khoa ở Hà Tây tố cáo chuyện tiêu cực trong thi cử, lúc đầu nhiều cơ quan nói sẽ nhận ông ấy nhưng sau đó mọi người đều quay lưng. Trường cũ đuổi việc ông ấy vì làm ảnh hưởng thành tích tới trường, còn các nơi khác lại lo ngại nếu nhận biết đâu ông lại tố cáo mình?”, TS Đinh Xuân Thảo, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp của Quốc hội cho biết.

Người tố cáo tham nhũng được thưởng bao nhiêu tiền?