Ai chế tạo tàu ngầm đầu tiên của Việt Nam?

Tàu ngầm Trường Sa của một đơn vị ở Thái Bình

Tháng 9/1858, quân Pháp vào Đà Nẵng, trạng Bồng lúc này là Tế tửu - vị quan đứng đầu Quốc Tử Giám (tương tự như chức Hiệu trưởng trường Đại học ngày nay) đã dâng sớ quyết đánh và tự nghiên cứu chế tạo “thủy xa mộc thành”. Dự định sau khi thí nghiệm thành công sẽ đệ trình lên vua để chế tạo hàng loạt trang bị cho hải quân, trạng Bồng đã mời nhiều thợ giỏi đến nói về cách đóng tàu, việc chế tạo bộ phận làm cho tàu có thể lặn xuống, nổi lên được. 

Ông nói: “Tôi đã nghiên cứu kỹ cái bong bóng trong bụng con cá. Con cá nổi lên hay lặn xuống được là nhờ cái bong bóng. Vậy ta có thể làm thuyền chìm rồi nổi nhờ bộ phận tương tự đặt bên trong thủy xa”. 

Theo sách "Bàn tay và khối óc", sau một thời gian đóng và sửa đổi chi tiết, chiếc “thủy xa mộc thành” được cho chạy thử. “ Tàu đi khá nhanh. Tám khẩu súng thần công sẵn sàng… Bỗng hồi trống nổi lên. Thủy sư đứng trên chòi bát quái phất cờ làm hiệu, rồi chạy xuống dưới đóng cửa lại. Thật kỳ lạ, sóng cuồn cuộn nổi lên khắp mặt nước. “Thủy xa mộc thành” từ từ lặn xuống. Chỉ một lát sau, tàu lại nổi lên trước sự khen ngợi tán thưởng của quan khách, sĩ tử…".

Tháng 5/1859, trạng Bồng mất ở tuổi 52 và kế hoạch “thủy xa mộc thành” cũng khép lại. Theo sử sách ghi lại, trạng Bồng nghiên cứu chế tạo tàu bằng kinh phí trích từ lương của mình. Chiếc thủy xa mộc thành đầu tiên ấy vỏ bằng gỗ, lắp động cơ hơi nước và còn có tên gọi khác là mộc thành thủy chiến. Đó cũng là chiếc tàu ngầm đầu tiên của Việt Nam.

Ngọc Lê