Chưa thống kê được số lượng hàng nhập lậu từ Trung Quốc

Bà Lê Thị Minh Thủy. Ảnh: L.Th

Thống kê Việt Nam (VN) có áp dụng chuẩn mức quốc tế hay không, thưa bà?

- Chúng tôi khẳng định số liệu thống kê VN được cập nhật theo phiên bản 2010 của Liên hợp quốc. Tôi cũng là người tham gia sửa đổi vào cuốn cẩm nang này của Liên hợp quốc và cẩm nang này cũng được VN áp dụng. Nguồn số liệu thống kê dựa trên tờ khai hải quan và thống kê kiểm tra.

Số liệu xuất nhập khẩu của VN, ngoài chênh lệch với Trung Quốc thì có chênh lệch với các nước khác không?

- Đương nhiên là có chênh lệch do nhiều nguyên nhân như phương pháp thống kê, thời điểm, tỷ giá... Hay trong bối cảnh toàn cầu hóa thì việc gia công để kiếm chênh lệch diễn ra phổ biến nên khi các nước cùng thống nhất phương pháp thì cũng có sự chênh lệch.

Riêng thị trường Hồng Kông và Singapore thì số liệu chênh lệch lớn vì hàng hóa xuất nhập khẩu của hai thị trường này là khá tự do.

Vậy số liệu của Trung Quốc với các nước khác có sự chênh lệch giống như với VN không, thưa bà?

- Số liệu của TQ với các đối tác ASEAN cũng có chênh lệch lớn. Với 5 đối tác ASEAN không có chung đường biên giới như VN thì xu hướng chênh lệch từ 2010 lớn, ví dụ như Malaysia, Indonesia, Philippines lượng xuất khẩu của Trung Quốc rất nhiều.

Với các nước phát triển, số liệu xuất nhập khẩu của Trung Quốc cũng có sự chênh lệch. Điều này chứng tỏ hàng hóa Trung Quốc khi vào các nước đều thông qua nước thứ 3 nhưng các nước vẫn ghi nhận đây là hàng hóa có xuất xứ Trung Quốc.

Tổng cục thống kê lý giải thế nào về chênh lệch số liệu xuất nhập khẩu giữa VN - Trung Quốc?

- Về xuất khẩu, số liệu năm 2014 của VN thấp hơn 5 tỷ USD so với số liệu nhập khẩu của Trung Quốc. So sánh số liệu hai nước cho thấy chênh lệch thể hiện chủ yếu ở máy móc, thiết bị điện và các bộ phận của chúng. Hàng Việt Nam sau khi sản xuất được chuyển tới một nước thứ ba và Trung Quốc nhập khẩu hàng hóa này từ nước thứ ba với xuất sứ Việt Nam. Với nhóm hàng khoáng sản, chênh lệch số liệu không nhiều, nhưng riêng quặng, xỉ và tro thì chênh khoảng gần 400 triệu USD.

Về nhập khẩu, chênh lệch lớn nhất là các nhóm hàng tiêu dùng và sản xuất, gia công, máy móc thiết bị, xe cộ... ở mức khoảng 12,5 tỷ USD (chiếm 60%). Ngoài ra, nhóm rau quả các loại, đồ gỗ, gốm sứ, đồ gia đình bằng kim loại cũng có sự chênh lệch lớn.

Nguồn: TCTK và UN-Comtrade

 Từ so sánh số liệu phân tích và thực tế có thể lý giải các nguyên nhân sau:

Một là sự khác biệt phương pháp thống kê nước đối tác: vì xuất khẩu thống kê theo “nước cuối cùng hàng đến” nên trường hợp hàng Trung Quốc - bao gồm hàng xuất xứ Trung Quốc hoặc xuất xứ nước khác – đưa sang VN được Trung Quốc thống kê là xuất cho VN trong khi VN chỉ thống kê những hàng hóa có xuất xứ Trung Quốc, các hàng hóa có xuất xứ nước khác được thống kê là nhập khẩu từ nước khác.

Hai là do phạm vi thống kê: một số luồng hàng từ Trung Quốc vào VN nhưng không thuộc phạm vi thống kê: hàng tạm nhập tái xuất, quá cảnh hoặc chuyển khẩu từ Trung Quốc, Hồng Kông. Chẳng hạn, năm 2014 nhập khẩu của VN thấp hơn xuất khẩu của Hồng Kông. Do lợi thế về khoảng cách gần giữa VN - Hồng Kông, luồng hàng giữa Trung Quốc và Hồng Kông có thể được vận chuyển qua VN với thủ tục về tạm nhập tái xuất, quá cảnh hoặc chuyển khẩu. VN không thống kê nhưng Trung Quốc và Hồng Kông thống kê là xuất khẩu với nước hàng đến là VN;

Ba là do xác định trị giá thống kê khác nhau: hai nước cùng áp dụng nguyên tắc xác định trị giá hải quan nhưng với một số trường hợp, hải quan Trung Quốc và Việt Nam có thể xác định trị giá lô hàng cao thấp khác nhau;

Bốn là hoạt động nhập khẩu lậu vào VN: cũng như hầu hết các nước hàng nhập khẩu lậu không nằm trong phạm vi thống kê của VN. Với biên giới đường bộ dài, khó kiểm soát, hàng hóa được nhập lậu từ Trung Quốc vào VN qua đường tiểu ngạch bởi cư dân biên giới như rau quả, quần áo và trang phục, giày dép, đồ dùng gia đình.... Nếu phía Trung Quốc kiểm soát tốt hoạt động này bên kia biên giới thì hàng hóa được tính trong xuất khẩu của Trung quốc nhưng không nằm trong thống kê nhập khẩu của VN. Có một vài nước thực hiện ước tính con số này trong số nhiều “hoạt động kinh tế ngầm”.

Năm là do gian lận thương mại: nhiều doanh nghiệp Việt Nam khi nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt với các hàng hóa chịu thuế, đã thông đồng với doanh nghiệp đối tác khai giá thấp để hưởng mức thuế thấp. Ngược lại các doanh nghiệp Trung Quốc cũng có thể khai trị giá XK cao để hưởng thuế khấu trừ cao.

Sáu là sự lẫn lộn giữa hàng hóa và dịch vụ xuất nhập khẩu trong thống kê: một số sản phẩm có thể được VN tính vào dịch vụ nhưng Trung Quốc coi là hàng hóa, đặc biệt là các sản phẩm có liên quan đến công nghệ thông tin như phần mềm, trò chơi điện tử vốn được lưu giữ trên băng, đĩa mềm. Trong nhiều trường hợp ranh giới phân biệt không rõ ràng nếu người khai hải quan không mô tả rõ.

 VN đã rà soát số liệu thống kê với các đối tác hay chưa?

- VN và Indonesia, Malaysia đã rà soát song phương và phát hiện ra rất nhiều nguyên nhân nhưng số liệu chênh lệch giữa VN với hai nước này không nhiều. Còn với Trung Quốc là bạn hàng lớn với VN, tuyến biên giới đường bộ kéo dài nhưng hiện tại chưa có sự rà soát bài bản giữa hai nước. Do đó, cần thiết lập cơ chế để phối hợp giữa cơ quan hải quan của hai nước.

Vậy bức tranh xuất nhập khẩu thực tế của VN sẽ rất khác so với số liệu thống kê, thưa bà?

- Chúng tôi đều lưu ý đến việc xuất nhập khẩu lậu nhưng việc nhập lậu đó lượng hóa là bao nhiêu thì chưa có con số, dù nhãn tiền chúng ta đều thấy. Chúng tôi cũng khẳng định 20 tỷ USD đó không hoàn toàn là nhập lậu. Nhưng hiện tại cũng chưa lượng hóa được vấn đề nhập khẩu lậu. Nhưng cũng đừng hình dung 20 tỷ USD đó đều là hàng Trung Quốc vào VN mà có nhiều hàng là nhập từ Trung Quốc nhưng lại có xuất sứ từ nước khác.

Xin cảm ơn bà!

Hồng Kông cấm nhập khẩu gia cầm từ Việt Nam