ĐBQH lo "người giàu được đặc xá, người nghèo phải ngồi tù suốt đời"

Luật đặc xá sửa đổi bỏ quy định các phạm nhận được đặc xá nhân ngày lễ lớn của đất nước - Ảnh minh hoạ

Một trong những nội dung được quan tâm trong dự thảo luật Đặc xá (sửa đổi) được trình Uỷ ban TVQH cho ý kiến chiều 11/4 là thời điểm đặc xá và điều kiện được đề nghị đặc xá. So với Luật hiện hành, Dự thảo luật sửa đổi lần này được thiết kế theo hướng quy định chặt chẽ hơn.

Ngày lễ lớn của đất nước, phạm nhân sẽ không được xét đặc xá

Cụ thể, Luật Đặc xá hiện hành quy định ba thời điểm đặc xá gồm: nhân sự kiện trọng đại của đất nước, nhân ngày lễ lớn của đất nước và trong trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, trong dự thảo Luật, Chính phủ đề nghị bỏ quy định đặc xá nhân ngày lễ lớn của đất nước.

Uỷ ban Tư pháp tán thành với đề nghị của Chính phủ nhằm thu hẹp bớt các trường hợp đặc xá. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị phải quy định cụ thể trong dự thảo "như thế nào là sự kiện trọng đại của đất nước để bảo đảm tính minh bạch và chủ động khi thực hiện".

Ngoài ra, một số thành viên Uỷ ban Tư pháp cho rằng, thực tế thi hành Luật Đặc xá hơn 10 năm qua, cả 7 đợt đặc xá đều được Chủ tịch nước quyết định nhân ngày lễ lớn của đất nước. Do đó, ban soạn thảo phải giải trình rõ lý do vì sao bỏ thời điểm đặc xá nhân ngày lễ lớn.

Lo người nghèo phải ngồi tù suốt đời vì không nộp tiền, không được đặc xá

Về điều kiện để được xét đặc xá, dự Luật giữ nguyên điều kiện được đặc xá là xếp loại cải tạo từ khá trở lên, nhưng phạm nhân phải chấp hành được ít nhất 1/2 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn thay vì 1/3 thời gian như trước đây; đối với hình phạt tù chung thân thì phạm nhân phải chấp hành ít nhất 15 năm (Luật 2007 là 14 năm).

ĐBQH Đặng Thuần Phong lo ngại sẽ tạo cú sốc khi cho rằng người giàu có tiền thì được đặc xá, còn người nghèo sẽ phải ngồi tù suốt đời.

Ngoài ra, Luật hiện hành quy định người bị kết án phạt tù về tội phạm tham nhũng hoặc một số tội khác do Chủ tịch nước quyết định, phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác thì mới được xét đặc xá. Dự luật sửa đổi theo hướng, "người bị kết án phạt tù về bất kỳ tội gì" phải chấp hành xong hình phạt bổ sung nêu trên mới được đề nghị đặc xá.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, các điều kiện đặc xá mà dự luật nêu cơ bản giống điều kiện tha tù trước hạn quy định tại Điều 66 Bộ luật Hình sự năm 2015. Vì vậy, nếu giữ quy định về điều kiện đặc xá như dự thảo Luật hoặc theo hướng chặt chẽ hơn, sẽ dẫn tới trùng lặp về chính sách do các trường hợp đủ điều kiện xét đặc xá thì cơ bản đã được Tòa án tha tù trước thời hạn. "Việc này sẽ dẫn tới tình trạng hầu như không còn trường hợp nào để xét đặc xá", bà Nga nói.

Ngược lại, nếu sửa đổi theo hướng nới lỏng điều kiện đặc xá so với tha tù trước thời hạn thì sẽ không bảo đảm đúng tính chất của đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước. Bên cạnh đó, việc nới lỏng cũng không khắc phục được tình trạng đặc xá số lượng lớn, đối tượng rộng như thời gian qua.

Góp ý về điều kiện chấp hành xong hình phạt bổ sung về dân sự, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban các vấn đề xã hội Đặng Thuần Phong cho rằng, nếu xử lý không khéo sẽ tạo cú sốc khi cho rằng người giàu, người có tiền thực hiện thì được đặc xá còn người nghèo, không có tiền để chấp hành thì ở tù suốt đời.

Liên quan đến nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, với những người quá nghèo, quá khó khăn không đủ điều kiện thực hiện hình phạt bổ sung thì nên để Chủ tịch nước xem xét. Cùng với đó cần đánh giá tác động xem điều kiện trong dự thảo có “chặt” quá hay không và ảnh hưởng thế nào tới các đối tượng.

Tiếp thu các ý kiến, nhưng Trung ướng Nguyễn Văn Sơn - Thứ trưởng Bộ Công an lý giải, nếu điều kiện “chặt” quá thì không được nhưng nếu “lỏng” thì có khi việc đặc xá lại tràn lan, mất đi ý nghĩa của chính sách này.

Liên quan đến việc chấp hành hình phạt bổ sung, ông Nguyễn Văn Sơn thừa nhận, có trường hợp điều kiện quá khó khăn, bất khả kháng sẽ không chấp hành xong, trong khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện khác. Nhưng ở góc độ khác là trong khi bị hại chưa được đảm bảo lợi ích chính đáng được pháp luật bảo vệ, tài sản của nhà nước, tổ chức chưa được khắc phụ mà đối tượng vẫn được xem xét đặc xá thì e rằng dư luận chưa hẳn đã đồng tình.

“Tinh thần là ta phải phân biệt thật cụ thể từng hợp giải quyết đặc xá để người dân thấy thực hiện như thế là vô tư, còn về kỹ thuật thiết kế vào luật sẽ cần nghiên cứu thêm” – Thứ trưởng Bộ Công an cho biết.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đặt vấn đề việc quy định điều kiện “phạm tội lần đầu” sẽ giảm rất nhiều đối tượng được xem xét nhưng có thể không đảm bảo công bằng. Còn hình phạt chính là ngồi tù chưa thực hiện xong đã được xem xét đặc xá thì tại sao phần nghĩa vụ dân sự lại phải bắt buộc phải thực hiện xong? Do đó, cần đánh giá tác động sâu sắc liên quan đến điều kiện đặc xá.

Không nộp tiền bồi thường thiệt hại sẽ không được hưởng đặc xá?