Những vắt cơm nắm một thời của mẹ

Cơm nắm muối vừng.

Bạn tôi khẩn khoản rủ đi ăn cơm nắm. Không hiểu sao lời anh mời chân thành mà với tôi lại cứ như một sự nhạo báng. Tôi lặng thinh đi theo anh. Tôi lặng thinh nghe anh nói suốt dọc đường đến quán. Tôi lặng thinh ngồi xuống bên chiếc bàn phủ mi ca bóng đến vô duyên. Tôi lặng thinh nhìn anh cười nói với chủ quán, như một người lọc lõi với món cổ truyền mà anh muốn giới thiệu với tôi.

Nhà hàng đem ra những nắm cơm bọc trong vải trắng, dùng dao inox cắt nhoay nhoáy. Bạn tôi cầm một miếng ăn và xuýt xoa khen. Tôi lịch sự làm theo. Cơm nắm chấm muối vừng, y như thật. Mọi thứ đều rất thật. Chỉ duy một thứ không thật, ấy là cơm nắm! Cơm nắm không thể giả vờ được. Tôi bèn moi từ trong ký ức ra những vắt cơm nắm một thời của mẹ.

Bắt đầu từ ngày cô tôi rời làng ra đi. Suốt đêm mẹ tôi thức trắng. Mẹ vo gạo thổi cơm, chờ chín tới rồi bắt đầu nắm. Đồ nghề của mẹ là một chiếc mo cau, một chiếc khăn vải sạch và một chậu nước đun sôi để nguội. Cơm gạo thơm chín tới, nóng nghi ngút khiến mẹ xuýt xoa, nhập nhòa trong màn sương mỏng. Chiếc mo nang bỗng dẻo dai một cách kỳ lạ khi gặp nóng, cuộn lại, mở ra, biến ảo dưới tay mẹ.

Hình như nó sinh ra là để dùng vào việc nắm cơm. Sẽ chẳng có vật gì thay được. Nắm cơm là cả một nghệ thuật. Nếu chỉ dùng sức ép xuống, cốt cho những hạt cơm dính vào nhau thì chỉ được một thứ cơm nén, vô duyên hết chỗ nói, chưa nguội đã rời nhau rồng rộc, ăn lộm cộm, lủng củng trong miệng. Người quê tôi có từ “thách cơm”, rất chính xác.

Thách có thể hình dung như thít chặt lại. Hạt cơm bị vò cho ra chút nhựa rồi mới kết lại với nhau. Lý thuyết là thế, nhưng chỉ bàn tay nghệ nhân mới cảm nhận được độ dẻo, quánh, chặt... khi nắm. Chưa đủ độ chưa thành cơm nắm. Quá tay - cơm ướt, ăn không ngon mà lại dễ vữa. Nhạt thếch.

Hành trang lên đường của cô tôi có những nắm cơm của mẹ, được “vắt” trong những vuông khăn trắng tinh tươm. Vắt cơm là giai đoạn cuối của quá trình nắm cơm. Mẹ chỉnh sửa, vỗ về, ngắm nghía đến thật hài lòng mới thôi.

Lần lượt chị cả, chị hai, anh trai tôi rồi đến tôi và những đứa em rời nhà ra đi. Với bất cứ ai cũng được mẹ chuẩn bị cho cơm nắm. Bao giờ mẹ cũng gói kèm cho mấy cái lạt giang. Cơm nắm phải dùng lạt giang xắt mới đúng điệu, mới không bị lẫn mùi tanh của sắt thép, mất ngon. Cơm xắt ra, mặt mịn như giò lụa, vẫn ấp ủ hương thơm của gạo, chấm với muối vừng, từ từ ăn đến chắc dạ cũng không chán.Với tôi, cơm nắm là nhân chứng của một thời muốn quên đi, cần phải quên đi nhưng lại cứ nặng tình nhớ mãi!