Nỗi lo thừa điện mặt trời: Thông tin mập mờ, hậu quả doanh nghiệp lãnh đủ

Nhu cầu giảm nhanh

Theo quyết định số 3598/QĐ-BCT về việc phê duyệt Kế hoạch cung ứng điện và vận hành hệ thống điện quốc gia năm 2021, tổng điện năng sản xuất của các nhà máy điện và nhập khẩu của toàn quốc, bao gồm cả sản lượng điện mặt trời mái nhà là 262,410 tỷ kWh, với dự kiến điện thương phẩm toàn quốc là 226,27 tỷ kWh, tăng hơn 5% so với năm 2020.

Trong khi, sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống năm 2020 là 247,08 tỷ kWh, tăng 2,9% so năm 2019 và điện thương phẩm toàn quốc đạt 216,95 tỷ kWh, tăng 3,42% so với năm 2019.

Như vậy, so với sản lượng điện thương phẩm năm 2019 là 209,77 tỉ kWh, tăng 9,05% so với năm 2018 và giai đoạn 5 năm 2016-2020 với tốc độ tăng trưởng điện thương phẩm bình quân đạt 8,59%/năm (năm 2016 tăng trưởng cao nhất 11,21% và năm 2020 thấp nhất là 3,42% do ảnh hưởng Covid-19) thì rõ ràng nhu cầu đang giảm nhanh.

Điều này tạo thách thức lớn trong vận hành hệ thống điện khi công suất nguồn điện còn khá lớn.

Thực tế, có thời điểm, tiêu thụ điện của cả hệ thống vào buổi trưa chỉ quanh ngưỡng 12.000-13.000 MW, bằng 1/5 tổng công suất đặt của các nguồn điện trong cả nước.

Nỗi lo thừa điện đã lên đỉnh điểm khi sau khuyến nghị được Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia phát đi cảnh báo về sự bùng nổ điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN), Bộ Công thương đã “hỏa tốc” báo động về tình huống nguy hiểm khi “hệ thống điện dư thừa công suất phát lên hệ thống so với phụ tải tiêu thụ” trong dịp tết Nguyên đán Tân Sửu 2021.

Thông tin mập mờ, hậu quả DN lãnh đủ

Chính phủ cũng ngay lập tức vào cuộc bằng việc chỉ đạo Bộ Công thương, các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) rà soát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời ngay sau Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021.

Chính phủ yêu cầu tuyệt đối không để xảy ra tình trạng phát triển ồ ạt điện mặt trời trên địa bàn theo phong trào, thiếu sự kiểm soát gây quá tải lưới điện khu vực và hậu quả xấu sau này.

Chỉ đạo cũng nêu rõ, việc phát triển nguồn ĐMTMN không được kiểm soát phù hợp với nhu cầu sử dụng điện, đặc biệt vào tháng 12/2020 gây khó khăn trong công tác vận hành hệ thống điện quốc gia, nhất là do đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh theo hướng bất lợi đến tăng trưởng kinh tế của nước ta, dẫn đến nhu cầu sử dụng điện giảm.

Qua đó, Chính phủ giao các đơn vị thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra về phát triển ĐMTMN tại các địa phương, các công ty điện lực thời gian vừa qua, bảo đảm theo đúng quy định.

Đồng thời, kịp thời chấn chỉnh và xử lý nghiêm các sai phạm nếu có, nhất là các hành vi trục lợi chính sách trong triển khai ĐMTMN thời gian qua.

Trao đổi với PV Báo Giao thông, một nhà đầu tư điện mặt trời ở Ninh Thuận cho biết, hiện còn rất nhiều nhà đầu tư không kịp “về đích” trước giờ G (vận hành trước ngày 31/12/2020 – PV).

Chưa kể, số liệu từ EVN cho thấy, trong 9.300 MW ĐMTMN được bổ sung vào hệ thống năm 2020, thì có tới 76% hệ thống có mức công suất quanh 1 MW, đồng nghĩa với việc sản xuất điện để kinh doanh chứ không nhằm mục đích tự tiêu dùng.

Do vậy, trong bối cảnh hiện tại, vừa siết lại quy trình, vừa tăng cường kiểm tra giám sát, vừa phải “ngóng” cơ chế giá mới, nhưng vừa đối mặt với sự dư thừa thì việc triển khai những dự án còn "nhỡ nhàng" khó trăm bề.

Theo vị này, chính sách đang "đánh đố" doanh nghiệp (DN) khi mọi thông tin đều mập mờ, chỉ vỏn vẹn lời kêu gọi “khuyến khích phát triển điện mặt trời” còn hậu quả thì họ lãnh đủ.

Do vậy, cần công khai, minh bạch số liệu dự báo nhu cầu phụ tải, danh sách tổng công suất các dự án đã vào vận hành, đang xây dựng cho tất cả loại hình nhà máy điện.

Từ đó, làm rõ tổng cung và cầu của hệ thống điện theo từng năm để tránh đầu tư vượt cầu, gây thiệt hại cho DN.

"Cần tính toán, quy trách nhiệm cho từng đơn vị chức năng để không “mệnh ai nấy làm” dễ gây hậu quả. Song, lại tăng thêm thời gian chờ đợi, đồng nghĩa với thiệt hại tài chính tăng lên bởi phần lớn nhà đầu tư phải vay vốn đến 80%.

Chưa kể, cơ quan chức năng đang "lúng túng" với quy hoạch điện VIII khi liên tục lùi thời gian trình Chính phủ, trong đó có bài toán giải quyết sự phát triển ồ ạt của điện mặt trời", vị này nói.

Giảm 50% phí sử dụng kết cấu hạ tầng đường sắt