SoundCloud sắp làm thay đổi ngành âm nhạc trực tuyến?

Đi đầu trong việc áp dụng mô hình thanh toán bản quyền “lấy người dùng làm trung tâm”, SoundCloud được kỳ vọng sẽ làm thay đổi ngành âm nhạc trực tuyến.

Kỳ vọng cuộc cách mạng mới về bản quyền

Giữa bối cảnh âm nhạc trực tuyến lên ngôi và cuộc cạnh tranh giữa các ứng dụng nghe nhạc ngày càng gay gắt, SoundCloud vừa công bố trở thành ứng dụng nghe nhạc trực tuyến đầu tiên sẽ áp dụng mô hình “lấy người dùng làm trung tâm”, tức thu phí của người nghe và trực tiếp chuyển số tiền này đến các nghệ sĩ.

Theo Music Business Worldwide, trong giới kinh doanh bản quyền âm nhạc trực tuyến, “lấy người dùng làm trung tâm” là một trong những khái niệm gây tranh luận sôi nổi.

Mô hình này hoạt động trên nguyên tắc: Người dùng nền tảng nghe nhạc sẽ trả phí bản quyền âm nhạc. Số tiền bản quyền đó sẽ chỉ gửi lại cho các nghệ sĩ mà người dùng đã nghe.

Mô hình này trái ngược với hệ thống thanh toán mà các “ông lớn” của các nền tảng nghe nhạc hiện nay như Spotify, Apple Music, Deezer… đang áp dụng.

Ở các nền tảng này, toàn bộ doanh thu tiền bản quyền từ các gói đăng ký của người dùng cùng doanh thu quảng cáo sẽ được cộng dồn. Các nền tảng này sẽ nắm giữ phần lớn số tiền đó và khoản còn lại chi trả cho các bên nắm bản quyền (nghệ sĩ hoặc công ty quản lý).

Tuy nhiên, số tiền đó dựa theo tỉ lệ phần trăm lượt stream của nghệ sĩ đóng góp trong tổng lượt stream của nền tảng trong tháng. Điều này được cho là dẫn tới sự thiếu công bằng khi lợi ích nghiêng về phía những ngôi sao nhạc pop nổi tiếng nhiều hơn các nghệ sĩ khác.

Một nghiên cứu do Trung tâm National de la Musique của Pháp công bố cho thấy, 10% tổng doanh thu từ các nền tảng nghe nhạc trực tuyến là Spotify và Deezer chỉ thuộc về 10 nghệ sĩ đứng đầu như Drake, The Weeknd, Dua Lipa… trong khi các nghệ sĩ ít được biết đến sẽ bị thiệt thòi dù đôi khi, khán giả đóng phí chỉ để nghe nhạc của họ.

Do đó, theo Forbes, động thái của SoundCloud được kỳ vọng sẽ làm nên một cuộc “cách mạng” thay đổi ngành âm nhạc, đó là trả tiền bản quyền cho các nghệ sĩ dựa trên lượt nghe thực tế từ các bài nhạc của họ.

Bởi khi áp dụng mô hình “lấy người dùng làm trung tâm”, số phí mà người nghe phải trả sẽ được chuyển trực tiếp đến nghệ sĩ họ nghe chứ không về tay nghệ sĩ khác. Điều này tạo nên sự công bằng cho các nghệ sĩ độc lập vốn chịu thiệt thòi từ tiền bản quyền.

SoundCloud đưa ra ví dụ về hai nghệ sĩ độc lập đang hoạt động trên nền tảng này là Chevy và Vincent. Chevy hiện có 12.700 người theo dõi trên SoundCloud. Với hệ thống thanh toán mới, ước tính tiền bản quyền hàng tháng của Chevy sẽ tăng 217%. Còn Vincent, tiền bản quyền hàng tháng đạt được là 120 USD có thể tăng lên 600 USD.

Larry Miller, Giám đốc chương trình kinh doanh âm nhạc của NYU Steinhardt khẳng định trên Vice, mô hình này là cách thanh toán công bằng. “Ở cấp độ cơ bản, lấy người dùng làm trung tâm là điều đúng đắn.

Nếu bạn yêu một nghệ sĩ và chỉ nghe nhạc của họ, sẽ công bằng hơn khi số tiền bạn trả cho dịch vụ nghe nhạc đến được trực tiếp với nghệ sĩ bạn yêu thích, chứ không bị gom lại rồi chi cho các nghệ sĩ khác”, Larry Miller cho hay.

Cơ hội cho nghệ sĩ Việt

Tuy nhiên, cũng theo Larry Miller, SoundCloud là một nền tảng nhỏ hơn nhiều so với “ông lớn” Spotify hoặc Apple Music. Do đó, bước chuyển mới của nền tảng này không dễ để thay đổi cục diện việc trả tiền bản quyền âm nhạc mà các hãng lớn đang làm hiện nay.

Điều này được minh chứng khi tờ The Music Network thông tin, trong cuộc điều tra của Ủy ban Kỹ thuật số, Văn hóa, Truyền thông và Thể thao của Vương quốc Anh diễn ra vào tháng 2/2020, đại diện của Spotify và Apple Music cho biết, sẽ không có nhiều thay đổi đối với việc thanh toán tiền bản quyền.

Giám đốc pháp lý Horacio Gutierrez của Spotify khẳng định, việc chuyển đổi sang một mô hình thanh toán bản quyền mới không chỉ là quyết định của Spotify mà còn liên quan tới hợp đồng thỏa thuận với mọi chủ sở hữu bản quyền trên khắp thế giới. Điều này không dễ để thực hiện.

Còn Elena Segal, Giám đốc cấp cao toàn cầu về xuất bản âm nhạc của Apple cho rằng, thay đổi mô hình mới sẽ ảnh hưởng đáng kể đến tính kinh tế của các nền tảng.

Ngoài ra, một điểm nữa cho thấy khả năng lan rộng của mô hình mới không đơn giản. The Music Network phân tích, việc chuyển tiền kiểu “lấy người dùng làm trung tâm” chỉ tạo ra một sự khác biệt nhỏ.

Bởi, SoundCloud chỉ áp dụng cho những nghệ sĩ sử dụng 3 gói SoundCloud Premier, Repost và Repost Select của nền tảng này và chọn nền tảng này làm kênh phân phối nhạc chính thức. Hiện tại, chỉ có khoảng 100.000 nghệ sĩ indie đủ điều kiện này.

SoundCloud cũng chưa đạt được thỏa thuận với ba hãng thu âm lớn là Warner, Sony hoặc Universal. Đồng thời, mô hình mới chỉ được áp dụng với những quốc gia được hệ thống thanh toán Paypal hỗ trợ.

Tại Việt Nam, theo anh Trần Quang Huy, phụ trách bản quyền của Nhaccuatui, nếu mô hình mới của SoundCloud áp dụng tại Việt Nam cũng không có nhiều thay đổi hay tăng sự cạnh tranh tại thị trường âm nhạc Việt, bởi hiện các nền tảng nhạc nội địa như Nhaccuatui, Zing Mp3… đang làm theo cách tương tự.

Những nền tảng này thường nhận các bài hát độc quyền và phân phối cho các nền tảng quốc tế. Doanh thu phát sinh, nền tảng sẽ nhận về và ăn chia với nghệ sĩ. Doanh thu trả về cho từng nghệ sĩ tương ứng với số view của họ trong tháng trên các nền tảng và các con số đều được trả về rõ ràng.

“Thêm một nền tảng nữa sẽ tốt cho nghệ sĩ về tiền bản quyền nhưng không gây ảnh hưởng nhiều tới thị trường. Ở Việt Nam, có nhiều nền tảng đại diện phát hành và nghệ sĩ Việt thường không tự làm việc với những nền tảng như SoundCloud hay các nền tảng quốc tế”, anh Huy cho biết.

“Hồi sinh” đĩa than cạnh tranh với nhạc trực tuyến