TNGT và việc "khoán trắng" cho lái xe

Hiện trường vụ TNGT giữa xe ô tô chở bê tông tươi với xe máy tại đường Vành đai 3 - Tam Trinh (Hà Nội) ngày 12/11/2015 làm 1 người chết - Ảnh: Tạ Tôn

Hiện nay, bên cạnh hầu hết các đơn vị kinh doanh vận tải đang cố gắng hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực kinh doanh và tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về kinh doanh vận tải, vẫn còn tồn tại một bộ phận đơn vị kinh doanh vận tải theo kiểu khoán trắng.

Trong thực tiễn đang tồn tại hai hình thức “khoán trắng”. Thứ nhất là chủ xe thuê thương hiệu, hay nói cách khác là doanh nghiệp, hợp tác xã chỉ quan tâm đến việc thu được khoản phí cho thuê thương hiệu, sau đó khoán trắng hoàn toàn cho chủ xe. Tiếp đến là người chủ xe hầu như không quan tâm đến việc thực hiện các quy định của pháp luật về điều kiện kinh doanh vận tải và giao lại cho lái xe quản lý tất cả các khâu từ duy tu, bảo dưỡng, sử dụng, thậm chí “khoán trắng” toàn bộ hoạt động của phương tiện cho lái xe điều hành.

Theo quy định pháp luật và theo đạo đức thông thường của xã hội, lái xe phải có hợp đồng lao động với mức lương ổn định, được đóng bảo hiểm xã hội, được khám sức khoẻ định kỳ... Tuy nhiên, ở những doanh nghiệp “khoán trắng”, lái xe hầu như không được hưởng bất kỳ quyền lợi gì.

Hiện tượng này đã biến người lái xe từ chỗ đơn thuần là người làm thuê, vốn chỉ phải chịu trách nhiệm về kỹ năng chuyên môn và ý thức tuân thủ pháp luật khi tham gia giao thông, nay phải chịu cả trách nhiệm tìm kiếm khách, khai thác hàng hóa, trách nhiệm pháp lý với Nhà nước... Những áp lực này dồn họ đến chỗ buộc phải vi phạm quy định pháp luật về thời gian lái xe, phóng nhanh, giành đường, vượt ẩu, thậm chí phải sử dụng chất kích thích thần kinh để duy trì sự tỉnh táo.

Mặc dù chúng ta đều thống nhất rằng, nguyên nhân trực tiếp của những vụ TNGT nghiêm trọng từ đầu năm trở lại đây là do hành vi vi phạm của người điều khiển phương tiện, ví dụ như: Vụ TNGT ở Quảng Ngãi do lái xe vượt phải, ở Đắk Nông do vượt không quan sát dẫn đến đâm trực diện.

Nhưng khi phân tích sâu hơn, theo thông tin từ vụ TNGT ở Quảng Ngãi ngày 3/5 vừa qua, xe khách gây tai nạn BKS 43B-026.33 mới đăng ký được 2 ngày, chưa được phép tham gia kinh doanh vận tải, phương tiện không được giám sát, quản lý. Người chủ sở hữu trực tiếp đi trên xe và đã tử vong, doanh nghiệp đứng tên kinh doanh là Sơn Lâm. Dư luận cho rằng, xe khách này có dấu hiệu chỉ “gửi vào” lấy tên doanh nghiệp Sơn Lâm để kinh doanh.

Đa số lái xe kinh doanh vận tải là người tốt, có đạo đức nghề nghiệp, thậm chí kể cả những người không may gây tai nạn. Họ không muốn gây tai nạn, gây thương vong cho bất kỳ ai vì họ ý thức được nguy cơ về tù tội, mất tiền khi xảy ra tai nạn.

Tuy nhiên, những lái xe đang phải ở trong tình trạng “gánh” tất cả các nhiệm vụ kinh doanh của “ông chủ” nên dẫn đến áp lực, quá tải. Còn những “ông chủ” thì không quan tâm đến việc phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm của một người chủ doanh nghiệp. Bên cạnh đó, công tác quản lý Nhà nước và tuần tra, kiểm soát bảo vệ pháp luật dù đã có nhiều cố gắng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Đây chính là môi trường khắc nghiệt tạo áp lực khiến người lái xe dễ dẫn đến hành vi vi phạm quy định về ATGT và gây ra TNGT.

Bản thân những người lái xe không muốn vi phạm nhưng điều gì khiến họ phải làm như vậy thì cần xem xét một cách sâu xa để giải quyết vấn đề từ gốc. Khi doanh nghiệp có quy định, chế tài, thi đua khen thưởng đối với những lái xe thực hiện tốt quy định về ATGT, trừ lương, đuổi việc những lái xe cố tình vi phạm, khi đó lái xe sẽ chấp hành nghiêm. Khi quy định pháp luật được thực thi nghiêm minh, người lái xe hiểu rằng hành vi đúng pháp luật sẽ được bảo vệ, hành vi vi phạm sẽ bị xử lý. Nếu ta làm được như vậy, chắc chắn TNGT do xe kinh doanh vận tải sẽ giảm. Kết quả bảo đảm TTATGT sẽ bền vững. 

TS. Khuất Việt Hùng
Phó chủ tịch chuyên trách Ủy ban ATGT QG

Khởi tố tài xế xe khách gây tai nạn khiến phụ xe tử vong