Vì sao quân đội Ukraine bất lực trước phe ly khai?

Binh sĩ Ukraine tại hiện trường một vụ pháo kích gần Sloviansk thuộc miền Đông

90% không được đào tạo bài bản

Sau khi Liên bang Xô viết sụp đổ, Kiev thừa hưởng một quân đội quá lớn mạnh và phức tạp đối với một nước nghèo. Không những thế, quân đội Ukraine có điểm yếu nghiêm trọng về cấu trúc. Trong suốt thời hậu Xô viết, giống như “bãi phế liệu” hơn là một quân đội thực sự. Hàng nghìn xe tăng, xe bọc thép, hàng trăm máy bay bị bỏ không tới mức rỉ sét.  Một phần ngân sách của quân đội thu từ việc bán vũ khí và các cơ sở hạ tầng thuộc sở hữu của quân đội.   

Những năm 2000, số binh sỹ được đào tạo không bài bản chiếm tới 90%; thậm chí, phi công còn không biết điều khiển máy bay. Khi đó, hầu hết quân đội đều nằm ở miền Tây, gần biên giới với các nước NATO - một liên minh mà Ukraine muốn gia nhập chứ không muốn đối đầu. Năm 2007, Chính phủ ủng hộ NATO ở Kiev đã công bố chương trình hiện đại hóa quân sự đầy tham vọng. Ngân sách quốc phòng của Ukraine dự kiến tăng thêm khoảng 33%, mua thêm các thiêt bị vũ khí hiện đại và chuyển căn cứ sang phía Đông, để đối mặt với Nga. Nhưng đó lại là thời điểm không khả thi. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 nổ ra làm chệch hướng mọi kế hoạch. Quân đội đã phải chật vật với các khoản chi tiêu của mình. Thay vì tăng ngân sách thêm 33%, thì lại bị giảm đi đáng kể. Các khóa huấn luyện cũng giảm xuống mức tối thiểu. Nhà phân tích quân sự Vyacheslav Tseluyko nhận định cuộc khủng hoảng toàn cầu đã khiến kế hoạch cải tổ này gần như phá sản.

Quân đội Ukraine đã được phục hồi một phần trước khi nổ ra các cuộc giao tranh với phe ly khai, nhưng vẫn quá cồng kềnh, nhân lực dư thừa và mai một kỹ năng trong thời gian suy thoái kinh tế. Hiện, Kiev có hơn 41 nghìn binh sỹ chiến đấu, cùng vài nghìn quân tình nguyện; còn quân ly khai ước tính khoảng 10 nghìn  - 20 nghìn.

Vũ khí lạc hậu

Theo một báo cáo của Công ty Tư vấn vũ khí ARES thì hầu hết vũ khí của phe ly khai và quân chính phủ đều đang sử dụng chủ yếu cùng loại vũ khí từ thời Xô viết. Những vũ khí này gồm súng Kalashnikov, súng máy RPK hạng nhẹ, thậm chí súng Mosin-Nagant có từ thời Chiến tranh thế giới thứ 2 cũng đang được sử dụng. Ngoài ra, còn các loại vũ khí cải tạo từ các loại vũ khí đã quá cũ.   

Trong khi đó, lực lượng ly khai miền Đông Ukraine được trang bị nhiều loại vũ khí mà quân đội nhiều nước sử dụng, chứ không chỉ do Nga sản xuất.Các loại vũ khí của lực lượng ly khai gồm tiểu liên VSS và súng máy PKP, loại mà quân đội Ukraine không có. Phe ly khai cũng sử dụng ASVK, vũ khí chống tăng và chuyên bắn phá các tòa nhà. Đây là các loại vũ khí được quân đội Nga sử dụng từ năm 2012. 

Phe ly khai cũng có hàng tá xe tăng, hiện vẫn chưa rõ số lượng, nhưng chủ yếu là T-64s và T-72B3 đời 2013 có tính năng chống lửa và hệ thống quan sát nhiệt hiện đại. Tuy quân đội Ukraine  sử dụng xe tăng hạng nặng hơn trong các cuộc xung đột. Nhưng, ưu điểm về thiết giáp của quân chính phủ lại không đáng kể so với số lượng vũ khí chống tăng của phe ly khai. Ngoài các tên lửa chống tăng hạng nhẹ, phe ly khai còn có tên lửa 9K135 Kornet hiện đại mà quân chính phủ không có. Đây là loại vũ khí chống tăng hiệu quả nhất thế giới, do Nga sản xuất. Loại này cũng từng xuất hiện trong cuộc chiến Trung Đông. Kho vũ khí của phe ly khai còn có RPG-18, RPO-A và MRO-A đều là những loại quân chính phủ không có. Loại đầu đạn này được thiết kế để phá hủy các tòa nhà, boongke và các xe bọc thép hạng nhẹ.

Hà Ngọc (Theo Reuters)