Sôi động “chợ” mua bán, cầm cố sổ BHXH

Bát nháo mua bán sổ BHXH

Hiện hoạt động mua bán, cầm cố sổ BHXH diễn ra khá phổ biến thông qua các trang Facebook, Zalo, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam nơi tập trung nhiều khu công nghiệp.

Điển hình như trên trang FB “Mua sổ BHXH giá cao”, thông tin quảng cáo được đăng rất cụ thể: “Bạn đóng BHXH nhưng đã nghỉ làm việc khoảng 5 tháng trở lên và muốn rút sổ nhưng chưa tới hạn. Bạn cần tiền gấp và không muốn vay mượn ai. Bạn có sổ hộ khẩu trên mọi miền lãnh thổ Việt Nam. Bạn có thể nhận tiền liền tại phòng công chứng TP HCM. Liên hệ trực tiếp 1 số điện thoại duy nhất 086.641xxxx, gọi, SMS hoặc Zalo. Nhanh, gọn, lẹ chỉ trong 2 ngày”… Thông tin tương tự được đăng trên rất nhiều FB thu gom, mua bán sổ BHXH. Và điều đáng nói, số người lao động ngỏ ý bán lại sổ BHXH rất đông và thường là những trường hợp có số năm đóng BHXH thấp, dưới 10 năm.

Liên lạc theo số điện thoại trên trang FB này với ngỏ ý muốn bán sổ BHXH 8 năm và mới nghỉ việc 5 tháng, đầu dây yêu cầu: “Cứ chụp hình sổ BHXH, mức lương, thời gian đóng gửi qua Zalo, Facebook, em sẽ báo giá. Khi đã thống nhất mức giá thì hẹn ở phòng công chứng. Chị chỉ cần nhớ mang theo CMND bản gốc, hộ khẩu photo, giấy khai sinh bản gốc để phòng công chứng đối chiếu. Sau khi làm xong giấy ủy quyền, giao sổ, bên chị nhận tiền, thủ tục nhanh, gọn, không cần lên cơ quan BHXH nữa”.

Hiện, các “chợ ảo” mua bán sổ BHXH diễn ra ở nhiều địa bàn nhưng tập trung nhất ở khu vực TP HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Bình Phước, với số lượng công nhân đăng ký bán sổ BHXH rất đông.

Theo ông Trần Dũng Hà, Trưởng phòng Chế độ BHXH, BHXH TP HCM, sổ BHXH ghi nhận quá trình tham gia bảo hiểm của NLĐ, không được xem là hàng hóa, giấy tờ có giá trị để mua bán. Việc mua bán sổ sẽ để lại những hậu quả ảnh hưởng đến người mua lẫn người bán. Cụ thể, đối với người bán, số tiền nhận được khi bán sổ sẽ ít hơn nhiều so với số tiền thực nhận do cơ quan BHXH chi trả. Còn đối với người mua sổ cũng sẽ gặp rắc rối, nếu chẳng may trong quá trình chờ thanh toán tiền mà người bán sổ tử vong, khi đó hợp đồng ủy quyền đã hết hiệu lực. Ngoài ra, nếu trong trường hợp người bán sổ trót lọt làm thủ tục cấp lại sổ do mất, khi đó sổ BHXH người mua đang giữ không có giá trị để cơ quan BHXH giải quyết…

Sổ BHXH không phải hàng hóa để mua bán, cầm cố

Theo ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng ban Quan hệ Lao động, Tổng LĐLĐ Việt Nam, Luật BHXH quy định NLĐ có trách nhiệm bảo quản sổ BHXH. Do đó, nếu NLĐ mang sổ BHXH đi cầm cố thì không thuộc đối tượng được cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH. Đối với trường hợp này, cơ quan BHXH sẽ không cấp lại sổ BHXH, thậm chí khi bị phát hiện còn bị phạt tiền từ 500.000 - 1.000.000 đồng.

Tuy vậy, với hình thức được ủy quyền khi thanh toán sổ BHXH thì việc kiểm soát mua bán rất khó. Theo nhìn nhận của ông Hà, BHXH các quận, huyện tại TP HCM chưa gặp trực tiếp trường hợp thu gom sổ BHXH từ người lao động, tuy nhiên có những trường hợp một người được nhiều người ủy quyền đi nhận BHXH. Việc ủy quyền cần xác định rõ 3 dạng: Ủy quyền bình thường (2 anh em ruột, hoặc người thân ủy quyền cho nhau); ủy quyền có thù lao (giữa người ủy quyền và người được ủy quyền có giao dịch thuê mướn); dạng thứ 3 đang diễn ra nhiều là mua bán sổ (người lao động đã bán sổ cho người khác khi chưa tới thời hạn giải quyết hưởng trợ cấp và 2 bên ràng buộc với nhau, sau khi người lao động bán sổ phải ra văn phòng công chứng làm thủ tục ủy quyền, người mua sẽ trả tiền cho người bán và nhận sổ). Trên thực tế, việc nhận diện dạng thứ 3 rất khó.

Theo ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH TP HCM: “Sổ BHXH là tài sản cá nhân, chứ không phải một thứ hàng hóa để có thể cầm cố, thế chấp, chuyển nhượng. Sổ BHXH nhằm để ghi nhận quá trình đóng BHXH cho người đang làm việc, dựa vào đó để giải quyết chế độ ngắn hạn, dài hạn trực tiếp cho người có sổ BHXH”. Để kiểm soát siết chặt tình trạng mua bán sổ BHXH, BHXH TP HCM cũng đã có văn bản gửi BHXH các quận, huyện trên địa bàn yêu cầu khi phát hiện một người nhận ủy quyền nhận trợ cấp BHXH một lần cho từ 2 người trở lên sẽ phải thẩm tra lại. Cán bộ BHXH sẽ gọi trực tiếp NLĐ lên cơ quan BHXH để trao đổi, thuyết phục họ không nhận BHXH một lần mà bảo lưu để sau này tiếp tục đóng và nhận lương hưu hoặc giải quyết trực tiếp cho NLĐ.

Những trường hợp nào được cấp lại sổ BHXH?