Từ ngày được cấp phép, các doanh nghiệp khai thác cát trên sông Ea H'leo không thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng đất, vô tư bơm cát tập kết trên đất nông nghiệp để bán. Những trạm cân được lắp đặt tại các bãi này cũng không hề hoạt động.
Vi phạm kéo dài
Báo Giao thông ra ngày 14/11 đăng bài "Tàu hết đăng kiểm quần nát sông Ea H'leo", phản ánh việc nhiều doanh nghiệp sử dụng tàu hết đăng kiểm, người lái tàu không bằng cấp… để khai thác cát trên sông Ea H'leo, đoạn qua địa phận huyện Ea Súp, Đắk Lắk.
Không chỉ vậy, sau nhiều ngày điều tra thực tế, PV phát hiện hàng loạt vi phạm của các doanh nghiệp đang khai thác cát tại đây.
Theo đó, sông Ea H'leo đoạn qua địa phận xã Ia JLơi và Ea Rốk được tỉnh Đắk Lắk cấp phép cho các Công ty TNHH khai thác khoáng sản Hoàng Lan; Công ty TNHH Quốc Lưu hoạt động khai thác cát mỏ lộ thiên từ tháng 7/2106. Tháng 5/2020, Công ty CP Thương mại dịch vụ Thành Đại Phú tiếp tục được cấp phép khai thác cát lộ thiên trên dòng sông này.
Theo giấy phép, Công ty Hoàng Lan được khai thác trên chiều dài sông 6km; Công ty Quốc Lưu khai thác 6,2km; Công ty Thành Đại Phú khai thác khoảng 10km. Mỗi công ty được cấp phép công suất khai thác 10.000m3/năm.
Từ ngày cấp phép đến nay, cả ba công ty này đều thuê/mua đất nông nghiệp của một số hộ dân để làm bãi tập kết, xây dựng nhà điều hành, lắp đặt cân… Trong đó, phần lớn diện tích là đất trồng cây lâu năm, đất nông nghiệp (chưa chuyển đổi mục đích sử dụng để đủ điều kiện làm bãi tập kết).
Từ ngày được cấp phép đến nay, Công ty TNHH Quốc Lưu ngang nhiên tập kết cát trên đất nông nghiệp, bất chấp các quy định về Luật Khai thác khoáng sản.
Ông Trần Hữu Khôi, Giám đốc Công ty Hoàng Lan thừa nhận: "Công ty cũng đã làm thủ tục xin chuyển đổi để làm bãi tập kết, nhưng do chưa có quy hoạch nên không được. Đất chưa chuyển đổi đã lắp đặt trạm cân, nhà điều hành là không đúng. Nói chung hoạt động khai thác khoáng sản trên sông Ea H'leo thì sai nhiều thứ".
Ông Trần Văn Vĩnh, Giám đốc chi nhánh Công ty Thành Đại Phú cũng nêu lý do: "Biết sai vẫn phải làm, bắt phạt thì nộp phạt thôi".
Được biết, năm 2019, tỉnh Đắk Lắk đã có công văn yêu cầu tạm dừng khai thác tại mỏ cát sông Ea H'Leo của Công ty Hoàng Lan, do doanh nghiệp sử dụng đất làm bãi tập kết cát chưa đúng quy định. Tuy nhiên, hơn bốn năm qua, công ty này vẫn vô tư khai thác cát. Hai bãi tập kết của Công ty Thành Đại Phú và Công ty Quốc Lưu cũng ngang nhiên tồn tại từ đó đến nay.
Ông Ngô Văn Thắng, Phó chủ tịch UBND huyện Ea Súp cho biết, hiện nay trên địa bàn chưa có doanh nghiệp khai thác cát nào thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất bến bãi, vật liệu xây dựng.
"Cả 3 doanh nghiệp chưa chuyển đổi nhưng tập kết cát, xây nhà điều hành, trạm cân chắc chắn là không đúng quy định. Thời gian tới, địa phương sẽ kiểm tra, chỉ đạo cấp xã, phòng TN&MT nhắc nhở, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện theo đúng quy định", ông Thắng nhấn mạnh
Theo ông Trần Văn Sỹ, Phó giám đốc Sở TN&MT tỉnh Đắk Lắk, vừa qua, thanh tra Sở đã kiểm tra và ra quyết định xử phạt Công ty Hoàng Lan, Công ty Thành Đại Phú mỗi doanh nghiệp 30 triệu đồng vì tự chuyển đất trồng cây lâu năm sang đất phi nông nghiệp. Ngoài ra, buộc Công ty Thành Đại Phú nộp lại số lợi bất hợp pháp 4,14 triệu đồng có được do thực hiện hành vi vi phạm.
Khi được hỏi về trách nhiệm và việc "phạt cho tồn tại" như trên, ông Sỹ nói: "Còn nội dung nào chưa rõ thì đăng ký qua văn phòng, trách nhiệm nào của Sở thì Sở trả lời".
Trạm cân có cũng như không
Một ngày trung tuần tháng 11, PV có mặt tại mỏ cát của Công ty Thành Đại Phú (ở thôn 14, xã Ia Rvê, huyện Ea Súp) và ghi nhận, dưới sông Ea H'leo, con tàu sắt cũ kĩ, không tên, không số hoạt động hết công suất liên tục bơm cát lên bãi.
Tại bãi tập kết, chiếc máy múc ngoạm cát đưa lên ba chiếc xe tải đang đợi sẵn. Sau khi được múc đầy cát, những chiếc xe này ì ạch rời bãi rồi dừng lại trước nhà điều hành để phủ bạt. Sau đó, cả ba tài xế tiếp tục điều khiển xe di chuyển thẳng ra hướng đường liên xã Ea Rốk - Ia Rvê mà không hề qua trạm cân.
Theo quan sát, trạm cân được lắp đặt vuông góc với hướng đường đi của xe ra/vào bãi cát, cao hơn mặt đường khoảng 0,5m. Đường dẫn lên trạm cân sạch sẽ, không có dấu vết của xe cát leo lên cân.
Ông H từng có nhiều năm làm việc cho mỏ cát Thành Đại Phú cho hay: "Ở đây, trạm cân lắp đặt cho có hình thức chứ không có xe cát nào trèo lên cân".
Khi PV hỏi về nội dung này, ông Trần Văn Vĩnh, Giám đốc chi nhánh Công ty Thành Đại Phú cho biết: "Việc ba xe PV cung cấp bỏ qua trạm cân là do đợt lũ lụt bị ngập nước nên hệ thống cân, camera bị hỏng. Còn cân hỏng đoàn kiểm tra cũng đã xử phạt và yêu cầu đưa cân ra phía ngoài đường. Công ty cũng đã cam kết và xin thời gian để chuyển".
Theo ông Trần Văn Sỹ, hiện nay, các doanh nghiệp hoạt động khai thác cát trên sông Ea H'leo đã lắp đặt trạm cân, camera giám sát tại bến bãi. Đối với trường hợp doanh nghiệp không thống kê khối lượng khoáng sản qua trạm cân sẽ bị xử lý.
"Tháng 8/2023, Thanh tra Sở TN&MT kiểm tra và ra quyết định xử phạt đối với Công ty Thành Đại Phú với số tiền 20 triệu đồng về hành vi vi phạm không thống kê khối lượng khoáng sản qua trạm cân", ông Sỹ thông tin.
Theo Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk, vừa qua, Chi cục Thuế TP Buôn Ma Thuột đã tổ chức xác minh phản ánh về việc chi nhánh Công ty Thành Đại Phú có dấu hiệu trốn thuế, gây thất thoát ngân sách.
Kết quả cho thấy doanh nghiệp này để ngoài sổ sách kế toán, bán hàng không xuất hóa đơn, không kê khai nộp thuế, phí theo quy định. Chi cục đã truy thu thuế, phí, xử phạt (bao gồm hành vi trốn thuế) với số tiền là hơn 35 triệu đồng. Đồng thời, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử phạt hành vi vi phạm trong lĩnh vực kế toán 50 triệu đồng.
Đối với phản ánh doanh nghiệp cố tình không thông qua việc giám sát trạm cân, camera để trốn thuế, cơ quan thuế đã căn cứ theo chức năng nhiệm vụ để xác định việc không kê khai thuế, phí theo số lượng khoáng sản thực tế sản xuất và tiêu thụ của doanh nghiệp. Trường hợp doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm về hoạt động khai thác, cơ quan thuế tiến hành chuyển thông tin đến cơ quan chức năng để xử lý theo thẩm quyền.