Bỏ thầu giá thấp không còn đất diễn

Trong khi đó, Luật Đấu thầu năm 2005 và các nghị định, văn bản liên quan bộc lộ nhiều bất cập, đôi khi chồng chéo, gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý Nhà nước, đồng thời là kẽ hở lớn để các chủ thể liên quan tìm mọi cách...  “lách”. Trong đó có thể liệt kê ra hàng loạt điểm bất cập, không phù hợp với thực tiễn như: Lựa chọn nhà thầu phụ thuộc nhiều vào yếu tố giá cả, chưa thực sự coi trọng các vấn đề kỹ thuật; Chất lượng, hiệu quả thực hiện một số công việc chuẩn bị cho hoạt động đấu thầu chưa cao; Công tác quản lý sau đấu thầu chưa được quan tâm đúng mức…

Nói riêng về giá, Luật cũ khá cứng nhắc, gần như cứ giá thấp nhất là trúng, không quy định giá sàn. Việc công bố nhà thầu trúng thầu trước sau đó mới tiến hành thương thảo chỉ mang tính hình thức và thủ tục. Hay việc không có một ràng buộc nào về pháp chế để chống phá giá, bảo hiểm, bảo hành công trình... dẫn đến những cuộc chạy đua khốc liệt về giá. 

Thực tế những năm vừa qua, làn sóng bỏ thầu giá thấp, trúng thầu bằng mọi giá, thậm chí bỏ thầu chỉ bằng một nửa, hoặc một phần ba so với giá dự toán diễn ra hết sức phổ biến, khiến các nhà thầu xây dựng lao đao. Hậu quả của việc làm này rõ như thanh thiên bạch nhật “chưa bỏ thầu đã biết lỗ”, doanh nghiệp đứng bên bờ vực phá sản, nợ đọng liên miên, tiến độ công trình kéo dài lê thê. 

Điều đáng nói là nhiều chủ đầu tư, ban QLDA biết tường tận chân tơ kẽ tóc từng doanh nghiệp, nhà thầu nào yếu, nhà thầu nào mạnh. Tuy nhiên, dù biết doanh nghiệp đó bết bát, năng lực yếu kém, nhưng hồ sơ đấu thầu của họ được tô vẽ đẹp, đặc biệt giá bỏ thầu lại thấp nhất, nên đương nhiên trúng thầu. Nếu chủ đầu tư nào “dũng cảm” loại bỏ, chọn nhà thầu bỏ giá cao hơn, nhưng hồ sơ kỹ thuật, biện pháp thi công khả thi hơn, không khéo lại bị quy vào tội… thông thầu, kiện cáo như chơi.

Vì thế, Luật Đấu thầu mới và Nghị định 63 chuẩn bị có hiệu lực với nhiều quy định mới, ưu việt hơn đang được các chủ đầu tư và nhà thầu trên cả nước nói chung và ngành GTVT nói riêng quan tâm. Đặc biệt, Luật mới quy định phải tiền kiểm thiết kế kỹ thuật và dự toán dự án, công trình trước khi tổ chức đấu thầu. Việc làm này sẽ minh bạch hóa quá trình đầu tư, cơ chế chọn thầu giá thấp, không coi trọng yếu tố kỹ thuật sẽ bị loại bỏ. Hồ sơ mời thầu bắt buộc phải làm riêng hai túi (hồ sơ kỹ thuật và hồ sơ tài chính) và phải nộp cùng một lúc. Khi túi hồ sơ kỹ thuật của nhà thầu “đạt chuẩn” mới mở túi hồ sơ tài chính. Như vậy, giá thấp không phải là yếu tố quyết định trúng thầu. 

Hà Thanh Oai