Dự án Nhổn - ga Hà Nội bị đòi hơn 114 triệu USD, khả năng ra tòa quốc tế

Nhà thầu dừng thi công, đòi bồi thường 114,7 triệu USD

Ngày 28/10, đại diện Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội (MRB) cho biết, từ năm 2018 đến nay, nhà thầu nước ngoài (Liên danh Hyundai - Ghella) thi công ga ngầm và đoạn tuyến ngầm dự án đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội 3 lần gửi khiếu nại yêu cầu dự án bồi thường 114,7 triệu USD do chậm bàn giao mặt bằng thi công, dẫn đến chậm tiến độ, gây thiệt hại cho nhà thầu.

“Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến nhà thầu đòi bồi thường thiệt hại do chậm giải phóng mặt bằng (GPMB), chậm trễ bàn giao mặt bằng thi công. Từ năm 2018, nhà thầu đòi bồi thường khoảng 90 triệu USD do chậm GPMB, sau đó mặt bằng tiếp tục bị chậm nên họ tiếp tục đòi bồi thường lên đến con số trên. Nhà thầu đã gửi văn bản lên Trọng tài quốc tế. Đây là con số đơn phương nhà thầu đưa ra, còn giá trị thiệt hại thực tế cần phải được chứng minh”, theo đại diện MRB.

Dự án đầu tư tuyến đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội đang được xây dựng có chiều dài 12,5km, gồm 8,5km đi trên cao và 4km đi ngầm (Kim Mã - ga Hà Nội, với 4 ga gầm). Dự án có tổng mức đầu tư 1.176 triệu Euro, từ nguồn vốn vay ODA Ngân hàng đầu tư châu Âu, Chính phủ Pháp, Ngân hàng phát triển châu Á và vốn đối ứng trong nước.

Dự án được chia thành 9 gói thầu xây lắp, thiết bị (5 gói xây lắp, 4 gói thiết bị), 1 gói tư vấn chung và đều đang triển khai. Tiến độ chung dự án đạt khoảng 74%, tiến độ tổng thể, riêng đoạn trên cao đạt 89,41%.

Được khởi công năm 2009 và sau nhiều lần lùi tiến độ, dự án được điều chỉnh mốc hoàn thành vào cuối năm 2022; trong đó, dự kiến khai thác, vận hành đoạn trên cao vào cuối năm 2021 và toàn tuyến vào cuối năm 2022. Tuy nhiên, do nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai, nhất là GPMB và ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên dự án không kịp khai thác vận hành đoạn trên cao vào cuối năm 2021; trong khi đoạn tuyến đi ngầm gặp vướng mắc về GPMB nên nhà thầu nước ngoài dừng thi công từ 7/2021.

Theo MRB, tính đến 30/8/2021, dự án gặp chậm trễ, vướng mắc về GPMB và di dời hạ tầng kỹ thuật để bàn giao mặt bằng sạch cho nhà thầu thi công, chậm trễ phê duyệt khung chính sách bồi thường, hỗ trợ và quy trình thực hiện bồi thường cho các hộ dân có nhà bị ảnh hưởng khi khoan tuyến hầm từ 1-6 năm.

“Từ tháng 7/2021 đến nay, Liên danh nhà thầu Hyundai - Ghella tạm dừng thi công gói thầu ga ngầm và tuyến đi ngầm do vướng mắc về mặt bằng. Điển hình, tại ga ngầm S11 phát sinh trường hợp căn hộ tầng 2 tại số nhà 23 Quốc Tử Giám không thuộc phạm vi GPMB nhưng quá trình thi công gây nứt, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nên phải dừng thi công.

Bên cạnh đó, phía trên tuyến đường hầm có các tòa nhà, khi máy đào hầm hoạt động sẽ gây ảnh hưởng nên cần có chính sách để di cư tạm thời. Đây là phát sinh vướng mắc trong công tác giải phóng mặt nhưng đến nay đang chờ cơ chế, chính sách để giải quyết”, theo MRB.

Thiếu cơ chế trách nhiệm GPMB

Cũng theo MRB, hiện UBND TP. Hà Nội đang xem xét thành lập Ban xử lý tranh chấp để xử lý các khiếu nại và tháo gỡ các vướng mắc về khiếu nại, đòi bồi thường 114,7 triệu USD của nhà thầu gói ga ngầm và tuyến hầm.

Bên cạnh đó, thành phố chỉ đạo các cơ quan chuyên môn nghiên cứu đề xuất chính sách theo yêu cầu của nhà tài trợ và tiếp tục chỉ đạo quyết liệt để giải quyết các vướng mắc nêu trên để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu trong quý IV/2021.

“Bước giải quyết ban đầu là thành lập Ban giải quyết tranh chấp, MRB đã cử thành viên đại diện cho chủ đầu tư để tiến hành hòa giải theo quy định của hợp đồng. Trường hợp hòa giải không thành thì sẽ phải giải quyết tại tòa Trọng tài quốc tế”, đại diện MRB nói về phương án giải quyết yêu cầu đòi bồi thường của nhà thầu.

Theo chuyên gia đường sắt Nguyễn Ân cho rằng, vấn đề chậm trễ GPMB dẫn đến dự án bị chậm tiến độ, kéo dài không chỉ của xảy ra đối với dự án đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội, mà các dự án đường sắt đô thị, giao thông nói chung. Tuy vậy, dự án Nhổn - ga Hà Nội thêm phức tạp, bị đòi yêu cầu bồi thường thiệt hại với số tiền lớn, do liên quan đến nhà thầu nước ngoài và thực hiện theo thông lệ quốc tế.

“Nguyên nhân sâu xa thiếu cơ chế ràng buộc trách nhiệm cụ thể trong công tác GPMB, dẫn đến tình trạng “cha chung không ai khóc” trong GPMB. Có những dự án đô thị có quy mô GPMB lớn nhưng giải quyết nhanh chóng, còn dự án giao thông GPMB kéo dài xong cuối cùng không có ai chịu trách nhiệm.

Sự chậm trễ GPMB dẫn đến dự án đường sắt đô thị kéo dài không chỉ gây thiệt hại trực tiếp về kinh tế, mà còn làm giảm hiệu quả kinh tế - xã hội rất lớn mà dự án có thể mang lại”, ông Nguyễn Ân nói.

240.000 tỷ làm đường sắt 10 năm tới lấy từ đâu?