Nông sản Việt vào EU tăng nguy cơ bị kiểm tra biên giới

Cả mặt hàng ớt bị cảnh báo chỉ vì vài cân không đạt yêu cầu

Thông tin từ Văn phòng SPS Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT) cho hay, 6 tháng đầu năm, EU đưa ra 2.078 cảnh báo đối với nông sản, thực phẩm, thủy sản xuất khẩu của tất cả các quốc gia xuất khẩu vào thị trường này.

Trong đó, riêng Việt Nam nhận được 57 cảnh báo. Trong khi cùng kỳ năm 2023 là 31 cảnh báo, tăng hơn 80%. Trong số này, TP.HCM chiếm nhiều nhất, với 23 cảnh báo.

Ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, 4 mặt hàng phải chịu tần suất kiểm tra cao, gồm thanh long 30%, ớt và đậu bắp là 50% và sầu riêng 10%".

Các mặt hàng nông sản, thực phẩm, thủy sản bị EU cảnh báo của Việt Nam thời gian qua bao gồm: rau, quả, gia vị và sản phẩm có nguồn gốc thực vật (thanh long, ớt, quế, đậu bắp, chôm chôm,…); Sản phẩm thủy sản (cá, mực, tôm, ếch, ngao…); Sản phẩm chế biến khác (Tinh dầu húng quế, mứt dừa, bánh phở…).

"EU không quy định về khối lượng hàng, nên đôi khi chỉ có vài chục ký ớt xuất sang cũng bị kiểm tra và cảnh báo vi phạm. Với nhóm hàng bị cảnh báo ở mức độ cao, nếu không có giải pháp kịp thời chấn chỉnh, cải thiện có thể sẽ bị EU không cho nhập vào", ông Ngô Xuân Nam nói và cho rằng việc gia tăng bất thường số lượng cảnh báo SPS có cả nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan.

Đơn cử như một lô hàng ớt xuất khẩu vào EU với sản lượng gần 40kg nhưng bị phát hiện không đạt yêu cầu đã khiến toàn bộ mặt hàng ớt của Việt Nam bị EU áp dụng biện pháp kiểm tra biên giới tới 50%.

Hay chỉ 7 lô hàng thanh long, tương đương 400 - 1.800kg thanh long bị phát hiện không đạt yêu cầu, sản phẩm này cũng bị áp dụng giám sát tại biên giới tăng từ 20% lên 30%.

Gia tăng nguy cơ kiểm tra biên giới 

Nguyên nhân nông sản Việt bị gia tăng cảnh báo, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho rằng, do doanh nghiệp xuất khẩu chưa tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu. Hiện mức giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (MRL) khác nhau ở mỗi nước.

Thói quen sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh và phân bón không đúng hướng dẫn ở nhiều nơi cũng là nguyên nhân dẫn tới tình trạng này. Chẳng hạn có tới 95% hộ nuôi tôm sử dụng kháng sinh và nhiều vùng trồng sầu riêng vẫn tồn dư thuốc bảo vệ thực vật.

Đối với nguyên nhân chủ quan trong nước đến từ 4 đối tượng, công đoạn chủ yếu, bao gồm: vùng trồng; vùng nuôi thủy sản; cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến; cơ quan quản lý.

Trách nhiệm kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý cũng là một yếu tố. Tỷ lệ giám sát mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói chưa đạt yêu cầu. Ví dụ, hiện mới có khoảng một nửa vùng trồng, cơ sở đóng gói sầu riêng trên cả nước được giám sát tồn dư thuốc bảo vệ thực vật.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) cho rằng, dù xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt kỷ lục trong nửa đầu năm nhưng đây là hồi chuông cảnh báo về việc tuân thủ các quy định an toàn thực phẩm của nông sản Việt.

Theo ông Nguyên, nhiều sản phẩm nông sản Việt Nam xuất sang EU thiếu tính đồng nhất. Tình trạng không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, hàm lượng kim loại nặng… vẫn còn là nút thắt lớn. Một số mặt hàng rau quả của Việt Nam xuất khẩu vào EU như: ớt, rau húng, quế, thanh long… đã bị cảnh báo nhiều lần về về mặt chất lượng.

"Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn có thể làm giảm uy tín chung của nông sản Việt Nam tại thị trường EU, cũng như trên thế giới", ông Nguyên nhấn mạnh.

Nhận định về tình trạng nông sản Việt liên tục bị EU "tuýt còi", đại diện Cục Bảo vệ thực vật, Bộ NN&PTNT, đánh giá nguyên nhân làm tăng mức độ cảnh báo nông sản Việt Nam nhập khẩu vào EU là do nhiều doanh nghiệp xuất khẩu chưa thực sự tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu.

Ngoài ra, Cục Bảo vệ thực vật còn cho rằng, theo thói quen, người sản xuất ở một số nơi còn chưa có biện pháp, kế hoạch sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc kháng sinh, phân bón không đúng hướng dẫn.

Do đó, để hạn chế các vi phạm ngay cả sản xuất và doanh nghiệp cần quan tâm các quy định, chuẩn hóa ngay từ vùng trồng, đến quy trình sản xuất và xuất khẩu.

"Nếu không có giải pháp kịp thời, nông sản thực phẩm và thủy sản xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ bị tăng cường kiểm tra biên giới theo quy định của EU, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu và tăng cường sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế", đại diện Cục Bảo vệ thực vật nhận mạnh.

Ngoài ra Cục Bảo vệ thực vật cho biết, hiện EU luôn rà soát và sửa đổi thường xuyên các quy định, các doanh nghiệp xuất khẩu trong thời gian tới, trước khi dự định xuất hàng nên truy cập vào các trang thông tin để cập nhật, rà soát lại các quy định để nắm thông tin chính xác hơn, hạn chế rủi ro trong hoạt động xuất khẩu.