“Thủ phủ” tàu gỗ Quất Lâm giờ ra sao?

Đóng những con tàu trên 50 tấn

Từ TP Nam Định, chạy xe gần 40km là về đến thị trấn Quất Lâm (huyện Giao Thủy, Nam Định). Nơi đây, có đoạn sông Sò hòa mình với Biển Đông tại cửa Hà Lạn, là thủ phủ của nghề đóng tàu gỗ. Dù là những ngày cuối năm, tiếng đục, tiếng búa, tiếng cưa xẻ, tiếng máy nổ của những thợ đóng tàu vẫn vang vọng một vùng.

Xưởng sản xuất của Công ty Cổ phần Đóng tàu và thiết bị tàu thủy HTC (tổ dân phố Ninh Tiến, thị trấn Quất Lâm) do ông Nguyễn Văn Hùng (sinh năm 1972) làm giám đốc.

Ông Hùng vốn xuất thân thợ sửa chữa tàu, sau bao năm gắn bó, ông quyết định lập công ty riêng để giữ gìn và phát huy nghề truyền thống của cha ông.

Ông kể, trước đây, người dân trong vùng chủ yếu sinh sống bằng nghề làm muối và đi thuyền. Quá trình tỏa đi khắp nơi làm thuê cho những con tàu khai thác thủy sản hoặc buôn bán hàng hóa trên các nhánh sông, vùng biển, họ tham gia sửa chữa khi tàu hỏng hóc.

Để rồi bằng sự chịu khó học hỏi, bàn tay khéo léo, họ không chỉ giỏi sửa chữa tàu, mà còn nắm được những quy tắc cơ bản để dựng được những con tàu gỗ chất lượng, trọng tải lớn.

Thời điểm đó, cửa Hà Lạn cũng là nơi các con tàu gỗ hư hỏng được kéo về sửa chữa. Sau thời gian bôn ba làm thuê, học được cách đóng tàu gỗ, thấy điều kiện nơi cửa sông thuận lợi nên nhiều người bắt đầu tự đóng những chiếc tàu gỗ.

Từ những con tàu trọng tải nhỏ để ngư dân bám sông, bám biển mưu sinh, họ dần đóng được những con tàu trọng tải lớn, có buồm và bánh lái để điều khiển, đủ sức vươn xa.

"Hiện, những thợ đóng tàu gỗ lành nghề Quất Lâm có thể đóng được những con tàu trọng tải lên đến trên 50 tấn, chịu được sóng to, gió lớn ngoài khơi xa", ông Hùng chia sẻ giá mỗi con tàu đóng mới trung bình khoảng hơn 1 tỷ đồng.

Giữ lửa nghề

Trước những năm 1970 là thời điểm cực thịnh của nghề đóng tàu vỏ gỗ. Khi đó, thợ đóng tàu gỗ Quất Lâm sinh hoạt trong HTX Nghề cá Hải Tiến (xã Giao Lâm cũ). HTX cũng là địa chỉ uy tín nhất ở Giao Thủy có thể đóng mới và sửa chữa được các hỏng hóc của tàu thuyền nói chung.

Nhiều thợ cả tài hoa như các ông Nguyễn Văn Tơn, Nguyễn Văn Nhượng… đã mang nghề đi khắp các tỉnh, thành phố như Nghệ An, Hải Phòng, Quảng Ninh... mưu sinh.

Tuy nhiên, từ những năm 1970-1980, nghề đóng tàu gỗ ở thị trấn Quất Lâm bị chững lại do nhu cầu vận tải thủy giảm, tàu vỏ sắt lên ngôi. Thợ thuyền Quất Lâm hầu như không có việc, nghề mai một ít nhiều.

Thế rồi từ khoảng năm 1997, nhu cầu về tàu biển, tàu vận tải bắt đầu gia tăng trở lại. Cùng với ưu thế nhẹ, bền, những con tàu gỗ lại có khách đặt hàng. Nhờ vậy, nghề đóng tàu gỗ của người dân thị trấn ven biển này lại được khôi phục và phát triển.

Trải qua hàng trăm năm, đến nay nghề đóng tàu gỗ ở thị trấn Quất Lâm gần như vẫn giữ nguyên những công thức đóng tàu của các thợ lành nghề xưa.

Ông Nguyễn Văn Nhượng, 66 tuổi, trú tổ dân phố Ninh Tiến, thị trấn Quất Lâm có tới hơn 20 năm làm nghề đóng tàu gỗ chia sẻ, trước đây, để có nguyên liệu đóng tàu, gỗ được mua ở các tỉnh phía Bắc, kết thành bè rồi thả xuôi theo sông Hồng về sông Sò và cập bến tại cửa Hà Lạn. Sau đó, gỗ được chuyển lên bờ rồi xẻ thành từng tấm ván để đóng tàu; Phần lõi chắc chắn nhất của cây gỗ để làm khung, sườn tàu theo hình xương cá.

Khâu khó nhất là uốn cong các tấm ván gỗ thành mạn tàu rồi ghép với nhau theo hình răng cưa, cố định bằng các loại đinh sắt.

Để thuyền kín hoàn toàn, không bị ngấm nước, người thợ phải trát, bịt các khe, kẽ, mạch hở bằng hỗn hợp làm từ phoi tre (tre bương dùng dao bào mỏng) vo với vôi củ và dầu trẩu (một loại cây họ thông). Hỗn hợp này khi khô vừa có tác dụng như keo chống nước, có thể kéo dài thời gian sử dụng của con tàu từ 7-8 năm liên tục.

Đổ tiền tỷ nhập gỗ đóng tàu

Tàu vỏ gỗ của những thợ Quất Lâm được thị trường đánh giá cao bởi tàu chạy đằm và nhẹ, bộ khung xương và kỹ thuật đóng tàu chắc chắn, tỉ mỉ. Chất lượng tàu tốt, có tính khả dụng cao khiến những tàu vỏ gỗ do thợ Quất Lâm đóng được ngư dân sử dụng đánh bắt xa bờ từ 25-30 hải lý.

"Ngày nay, nguồn gỗ trong nước hiếm, những ông chủ tàu ở Quất Lâm phải đổ tiền tỷ nhập gỗ từ Lào, châu Phi với chi phí đắt đỏ và tốn kém hơn. Do đó, ngoài giỏi tay nghề, chủ tàu cũng phải say nghề lắm mới dám đổ tiền tỷ, có người cầm cố cả nhà đất để giữ nghề", ông Nhượng cho hay.

Để đảm bảo các con tàu gỗ có công suất lớn giữ được độ bền sau những hải trình dài, sau khi lắp ghép xong các bộ phận và vỏ tàu, thợ tàu còn tiến hành các công đoạn bào sửa để đảm bảo độ cong đều và nhẵn; Dùng hồ hoặc nhựa đường nóng chảy để bịt các đầu đinh, bu lông; Thui đốt vỏ tàu bằng bổi, lá thông từ phần mớn nước trở xuống.

Với sự phát triển của khoa học công nghệ ngày nay, các tàu, thuyền gỗ không cần phải thui đốt nữa mà thay thế bằng cách dùng sơn chống hà để phủ.

Hiện, Công ty Cổ phần Đóng tàu và Thiết bị tàu thủy HTC thu hút khoảng 40 thợ đóng tàu lành nghề, chủ yếu là người dân địa phương với mức lương 9 triệu đồng/người/tháng, đối với lao động thời vụ là 350 nghìn đồng/người/ngày.

Mỗi năm thợ đóng tàu nơi đây đã cho xuất xưởng hơn 20 con tàu gỗ công suất lớn được người dân từ các tỉnh, thành phố: Ninh Bình, Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Đà Nẵng… đặt mua; Sửa chữa, đại tu gần 50 con tàu cũ cho ngư dân địa phương.

"Giữ nghề nhưng tôi vẫn lo bởi ít đơn hàng đóng tàu mới, thiếu mặt bằng, không đủ trang thiết bị để tiếp nhận được những con tàu có trọng tải lớn. Luồng lạch ngày càng bồi lắng khiến việc hạ thủy tàu lớn và tàu lớn ra vào sửa chữa gặp khó khăn", ông Hùng tâm sự.