Tiền công đức: Thu 4.100 tỷ, chi hơn 3.600 tỷ, một số địa phương chi vượt thu

7 tỉnh, thành phố thu trên 200 tỷ đồng

Ngày 26/6, Bộ Tài chính cho biết đã báo cáo Chính phủ về Kết quả kiểm tra tổng thể việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại các di tích lịch sử văn hóa trên phạm vi toàn quốc năm 2023.

Theo báo cáo số liệu từ các địa phương, cả nước hiện có 31.211 di tích lịch sử-văn hóa, trong đó 206 di tích quốc gia đặc biệt, 3.875 di tích quốc gia, 10.963 di tích cấp tỉnh và 16.167 di tích được đưa vào danh mục kiểm kê di tích của địa phương.

Về số thu, chi tiền công đức, tài trợ năm 2023, các địa phương báo cáo có 49% di tích thành phần có số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ. Trong đó, di tích cơ sở tôn giáo là 69% và các di tích khác là 44% có số liệu thu, chi. Riêng các di tích trên địa bàn tỉnh Đắk Nông không có thu, chi công đức, tài trợ.

Kết quả, tổng số tiền thực thu trong năm 2023 là 4.100 tỷ đồng (không bao gồm các khoản công đức, tài trợ bằng hiện vật, công trình xây dựng; tiền công đức, tài trợ cho hoạt động tôn giáo của tổ chức tôn giáo). Trong đó, số thu tại các di tích là cơ sở tín ngưỡng 3.062 tỷ đồng (75%) và các di tích là cơ sở tôn giáo 1.038 tỷ đồng (25%).

Về địa phương, có 7 tỉnh, thành phố có số thu trên 200 tỷ đồng, gồm có Hà Nội 672 tỷ đồng, Hải Dương 278 tỷ đồng, An Giang 277 tỷ đồng, Bắc Ninh 269 tỷ đồng, Hưng Yên 242 tỷ đồng, Nam Định 215 tỷ đồng. Riêng, tỉnh Quảng Ninh được giao thực hiện thí điểm việc kiểm tra, số thu bốn tháng đầu năm 2023 là trên 67 tỷ đồng (đã bổ sung số thu tại chùa Ba Vàng và một số di tích) và ước thu cả năm trên 200 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, tổng số chi trong năm 2023 là 3.612 tỷ đồng (một số địa phương có số chi cao hơn số thu do sử dụng số dư năm 2022 chuyển sang). Trong đó, chi quản lý là 445 tỷ đồng (12%), chi hoạt động lễ hội là 692 tỷ đồng (19%), chi tu bổ, tôn tạo di tích là 1.643 tỷ đồng (46%). Các khoản chi tuyên truyền, bảo đảm an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ, bảo vệ môi trường, cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới các công trình phụ trợ tại di tích là 542 tỷ đồng (15%).

Ngoài ra, chi hoạt động từ thiện, nhân đạo là 290 tỷ đồng (8%), bao gồm hỗ trợ cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn 47 tỷ đồng, hỗ trợ người bị thiệt hại do thiên tai, hỏa hoạn 8 tỷ đồng, ủng hộ xây dựng nhà ở cho hộ nghèo 27 tỷ đồng, ủng hộ làm đường giao thông nông thôn 43 tỷ đồng, ủng hộ khác 165 tỷ đồng.

Báo cáo cho biết thêm số tiền còn dư đến cuối năm 2023 sẽ được chuyển sang năm 2024 để tiếp tục sử dụng cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và tổ chức lễ hội.

1.771 cơ sở di tích không báo cáo việc thu chi

Theo đánh giá từ Bộ Tài chính, đa số báo cáo của địa phương cho rằng số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ của các di tích, kể cả di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt mới chỉ phản ánh một phần, chưa đầy đủ.

Do các di tích là cơ sở tôn giáo về cơ bản đều có hoạt động thu, chi tiền công đức, tài trợ nhưng còn khoảng 31% tương ứng 1.771 cơ sở di tích không báo cáo. 

Trong số này, nhiều chùa thuộc sở hữu chung của cộng đồng đã được Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh đưa vào danh mục kiểm kê để phục vụ cho công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích không báo cáo. Lý do là việc địa phương đưa chùa vào danh mục kiểm kê di tích không có ý kiến nhà chùa.

Đến nay, nhiều di tích là đền, chùa vẫn còn đặt đĩa, đặt khay trên các ban thờ khiến du khách đặt nhiều loại tiền lộn xộn, không chỉ làm mất đi sự tôn nghiêm, thanh tịnh nơi thờ tự mà còn gây lòng tham cho người khác. Theo quy định các khoản tiền nêu trên được thu gom để kiểm đếm và sử dụng chung cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và lễ hội, trong đó có chi thù lao cho người trông coi, bảo vệ di tích và chi mua hương, hoa, lễ vật, đèn nhang tại di tích. Tuy nhiên, việc những di tích chưa thực hiện lắp camera có bảo đảm minh bạch hay không hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức tự giác của người đại diện di tích.

Hơn nữa, việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại không ít di tích chưa chặt chẽ, tiềm ẩn rủi ro, để thất thoát, trộm cắp. Một số di tích giao tiền cho cá nhân giữ, đứng tên gửi tiết kiệm, cho các cá nhân vay, đã có trường hợp bị lừa nhiều tỷ đồng.

Mặt khác, một số di tích có thói quen giữ tiền mặt mà không gửi vào tài khoản bị kẻ gian lấy trộm hay nhiều di tích tiếp nhận tiền trong hòm công đức chưa kịp thời bị kẻ gian cạy phá hòm lấy tiền. Cá biệt, có trường hợp nhân viên Ban quản lý di tích lấy trộm tiền công đức bị nhiều người phát hiện, số tiền không nhiều nhưng hành vi trộm cắp tiền công đức đã để lại ấn tượng không tốt với du khách thập phương.

Báo cáo cũng chỉ ra vẫn còn xảy ra “va chạm” trong việc tiếp nhận tiền công đức, tài trợ tại một số di tích đan xen các chủ thể khác nhau quản lý, nhất là những di tích vừa có cơ sở tín ngưỡng, vừa có cơ sở tôn giáo (cụm di tích gồm đình, đền, miếu, chùa) và một số cụm di tích là cơ sở tín ngưỡng giao khoán cho các hộ gia đình quản lý, làm ảnh hưởng đến những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo.