Sửa luật để lái xe công nghệ được bảo hiểm

Sửa luật thế nào để đảm bảo quyền lợi cho tài xế công nghệ là vấn đề Báo Giao thông trao đổi cùng ông Vũ Minh Tiến, Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.

Hàng trăm người đang sống bằng nghề tài xế công nghệ

Vừa qua, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội khuyến nghị “Tăng cường tiếp cận và tham gia các chương trình an sinh xã hội của lái xe công nghệ”. Đâu là cơ sở cho đề xuất này, thưa ông?

Khuyến nghị này được đưa ra trên cơ sở kết quả “Khảo sát thực trạng và tăng cường sự tham gia của lái xe công nghệ Grab tiếp cận các chương trình an sinh xã hội, cải thiện điều kiện việc làm” do Tổng Liên đoàn phối hợp với Trung tâm Tư vấn sức khỏe và Phát triển cộng đồng thực hiện.

Thực tế cho thấy, cả nước có hàng trăm nghìn lái xe cung cấp dịch vụ chở người, hàng hóa thông qua công ty nền tảng điều hành. 50% trong số này hoạt động tại TP Hà Nội và TP.HCM.

Phần lớn lái xe công nghệ là người ngoại tỉnh, nữ chiếm 5%.

25% lái xe công nghệ có trình độ tiểu học và trung học cơ sở, 26% đạt trình độ từ cao đẳng trở lên.

Có 2/3 lái xe công nghệ đã có gia đình và 60% đang phải làm kiếm tiền để nuôi dưỡng từ 2 người trở lên. Trong khi đó, thu nhập từ nguồn lái xe công nghệ không cao và bấp bênh.

Thu nhập bình quân (đã trừ phí, xăng…) của lái xe mô tô là khoảng 318.000 đồng/ngày, 7 triệu đồng/tháng; Lái xe ô tô là 564.000 đồng/ngày và 12 triệu đồng/tháng.

Ngoài thu nhập trên, các loại “thưởng”, “trợ cấp”, chương trình hỗ trợ… từ các công ty nền tảng là thấp và cũng không thường xuyên…

Đáng lưu ý, hiện hàng trăm nghìn lái xế xe công nghệ hầu như không tham gia bảo hiểm xã hội, rất nhiều người không tham gia bảo hiểm y tế, trong khi đây là công việc thường xuyên đối diện với nhiều nguy hiểm, rủi ro.

Phải xác định đúng bản chất quan hệ giữa hãng xe và tài xế

Theo ông, bản chất mối quan hệ giữa hãng xe và tài xế là gì?

Gọi là lái xe công nghệ nhưng thực chất đây là một công việc truyền thống: Vẫn con người đấy, phương tiện đấy, nhưng việc kết nối, giao dịch giữa lái xe và khách hàng theo phương thức khác - thông qua công ty nền tảng điều hành, làm phát sinh mối quan hệ 2 bên, 3 bên…

Thực tế hiện nay, còn nhiều nhóm quan điểm, ý kiến chưa thống nhất giữa các cơ quan quản lý như Bộ Lao động - thương binh và xã hội, Bộ Giao thông vận tải, các nhà nghiên cứu, chuyên gia pháp lý, các nhà kinh tế, công ty nền tảng, v.v…

Cá nhân tôi cho rằng, việc nhận diện mối quan hệ trên cần có thêm nghiên cứu kỹ lưỡng về cơ sở kinh tế - xã hội, cơ sở pháp lý, sự xuất hiện các loại hình việc làm mới, kinh tế nền tảng, kinh nghiệm các nước…

Hãng xe không thể đứng ngoài cuộc

Vậy theo ông, chúng ta cần làm gì để xử lý vướng mắc này?

Quan trọng nhất bây giờ là phải sửa luật để có căn cứ pháp lý rõ ràng xác định mối quan hệ đó là “cái gì”. Còn để đưa ra được “cái gì” thì như trên tôi đã trao đổi cần nghiên cứu kỹ lưỡng.

Hiện nay, có nhóm ý kiến cho rằng, đây là quan hệ thương mại, quan hệ dân sự, nhưng cũng có nhóm cho rằng đây là quan hệ lao động. Hay cũng ý kiến đặt vấn đề về việc “liệu có thể xem đây là một mối quan hệ mới hoặc đặc thù hay không?”. Bởi lẽ, quan niệm của Luật Lao động, hay Luật Thương mại dựa trên những “nền tảng giao dịch cũ”.

Bây giờ xuất hiện những là nền tảng giao dịch mới, phát sinh các quan hệ có những tính chất mới cần có quy phạm mới điều chỉnh cho phù hợp thực tế hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ Lao động - thương binh và xã hội cần chủ trì, phối hợp với Bộ GTVT, Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Bộ Công thương…, để nghiên cứu và đề xuất hoàn thiện chính sách, khung khổ pháp lý vấn đề trên.

Trong lúc chờ sửa luật, có cách nào để lái xe công nghệ được hưởng chính sách an sinh xã hội không thưa ông, nhất là trong bối cảnh vừa phải trải qua một giai đoạn khó khăn do dịch bệnh Covid-19?

Trong lúc “đợi” hoàn thiện chính sách, luật pháp, thì dù là quan hệ gì thì trước tiên cũng phải bảo vệ đầy đủ các quyền của người lao động là các lái xe, cũng như lợi ích của các công ty nền tảng, bảo vệ lợi ích chung của Nhà nước và xã hội - đó là nguyên tắc.

Trong các quyền lao động cơ bản của lái xe công nghệ đó là được tiếp cận và tham gia các chính sách an sinh xã hội. Trước mắt, với cơ sở pháp lý hiện nay, theo quy định hiện hành, lái xe xe công nghệ hoàn toàn có đầy đủ quyền tham gia về bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm y tế tự nguyện cũng như một số chính sách an sinh xã hội khác của Nhà nước.

Như vậy, việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm y tế tự nguyện của các lái xe hiện nay sẽ phụ thuộc vào việc: Người lái xe có muốn tham gia hay không; Người ta có thấy lợi ích hay không; Cơ quan bảo hiểm xã hội có tuyên truyền và vận động hay không; Và công ty có hỗ trợ gì về kỹ thuật, tài chính gì cho việc này không?

Công ty nền tảng và cơ quan chức năng liên quan không nên và không thể đứng ngoài cuộc! Trong trường hợp này, lái xe có thể đề xuất với công ty nền tảng rằng “Có sẵn sàng phối hợp với cơ quan bảo hiểm hỗ trợ lái xe tham gia không? Có sự chia sẻ, hỗ trợ phần nào số tiền đóng bảo hiểm của mình không? Có hỗ trợ kỹ thuật trong trích nộp hay không?”.

Nếu có thì sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho tất cả các bên, vì sự phát triển bền vững.

Cảm ơn ông!

Tài xế công nghệ đồng loạt tắt ứng dụng, chạy ngoài